آیا امام مهدى( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) هم دچار خطا و اشتباه نشده‌اند؟

شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی

منشأ این توهم، ممکن است سه امر باشد: یکى تفاوت نهادن بین ائمه‏ ( علیه السلام )؛ دوم، خردسالى ایشان هنگام شروع امامت؛ و دیگرى، طول عمر ایشان. اگر امر اول سبب طرح این سؤال باشد باید گفت: تمامى دوازده امام ‏( علیه السلام ) از دیدگاه شیعه نور واحده‏اند و بین ایشان از جهت شرایط امامت تفاوتى نیست، پس خواستگاه همه، اصلاب و ارحام مطهره مى‏باشد و از سن طفولیت تا هنگام مرگ مطهّر و از هرگونه سهو و نسیان و عصیان در امان‏اند. و اگر منشأ سؤال مورد دوم باشد، نیز باید توجه داشت که خردسال بودن ایشان، بسان خردسالى دیگران نیست و از سن طفولیت در حصن عصمت اله محافظت مى‏شوند و در آن زمان تا بلوغ نیز از هرگونه سهو و نسیان و عصیان در امان بوده‏اند. کهولت و فرسودگى جسمى و ذهنى و روحى نیز به سبب طول عمر، عارض ایشان نمى‏گردد تا به خاطر ضعف پیرى، به سهو و نسیان افتاده و دچار عصیان گردند.

از این رو فرض عصیان و نسیان براى ایشان، فرض غلطى است و هیچ حادثه‏اى هم گزارش نشده که موهم این امور باشد! پس نباید ائمه ‏( علیه السلام ) را با سایر افراد بشرى مقایسه و احکام سایرین را به ایشان نیز سرایت داد.
پاسخ تفصیلی

بر خلاف سایر ادیان و سایر فرق اسلامى، شیعه معتقد به عصمت انبیا ( علیه السلام ) در کل عمر آنان از طفولیت تا کوچ از دنیا و نیز عصمت ائمه‏ ( علیه السلام ) در تمامى ادوار زندگى ایشان است.

مراد از عصمت، ملکه‏اى خدادادى است که برخاسته از علم غیبى و شهود غیب و اراده‏ى قوى است و سبب مى‏شود که معصوم از هرگونه خطا و نسیان و عصیان در مراحل فهم و ابلاغ و اجرای وحى (چه به صورت مستقیم دریافت کند، مانند انبیا ( علیه السلام ) و چه به صورت غیر مستقیم، مثل ائمه ‏( علیه السلام ) مصون و محفوظ باشد تا هدایت الاهى بدون هیچ دخل و تصرفى در اختیار بشریت قرار گرفته و در میان ایشان به اجرا گذاشته شود تا همه امکان صعود به قله ی انسانیت را داشته باشند. این هدف عصمت آن گاه تأمین مى‏شود که در کل ادوار زندگى جریان داشته باشد و إلا به بُعد ولایى و هدایتى نبى یا امام خلل وارد کرده و جایگاه ایشان از قلوب ساقط شده، و وحى دست نخورده به مردم نمى‏رسد و یا به غلط تبیین و تفسیر گردیده و هدایت مترتب نخواهد شد.

امام مهدى ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) که امامت ایشان از راه‏هاى گوناگون به اثبات رسیده است از این قانون مستثنى نمى‏باشند، لذا امامت ایشان مستلزم عصمت حضرتش در کل ادوار زندگى از بدو تولد تا آخر عمر مى‏باشد و جایى براى فرض وقوع خطا و اشتباه در فکر و عمل او باقى نمى‏ماند.

درک مقام و منزلت حضرت مهدی به طور کلى و عصمت و علم ایشان خصوصاً، امرى بس بعید است. از این رو باید به عجز خود اعتراف کرد، از مقایسه ی ایشان با انسان‏هاى عادى اجتناب کنیم. امام على ( علیه السلام ) مى‏فرمایند: "مانا امر ما مشکل و سخت است، (پس) آن را متحمل نمى‏شود، مگر مؤمنى که خدا قلب او را براى ایمان به غیب آزموده است و جریان ما را نمى‏پذیرد مگر سینه‏هاى امانتدار و عقل‏هاى بردبار." [1] نیز مى‏فرمایند: "یچ یک از این امت را نمى‏توان با خاندان پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) مقایسه نمود؛ زیرا آنان که پرورده‏ى نعمت هدایت اهل بیت ‏( علیه السلام ) پیامبرند، با آنان برابر نخواهد بود، زیرا ایشان اساس دین و ستون‏هاى استوار یقین مى‏باشند و..." [2]

همچنین امام رضا ( علیه السلام ) ضمن حدیثى طولانى مى‏فرمایند: "... امامت قدرش والاتر و شأنش بزرگتر و منزلتش عالى‏تر و مکانتش رفیع‏تر و عمقش ژرف‏تر از آن است که مردم با عقل خود به آن برسند یا به آراءشان حقیقت آن را دریابند و یا به انتخاب خود، امامى منصوب کنند... آیا گمان مى‏برید که امام در غیر خاندان رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) یافت شود؟!... در اینجا خردها گم گشته... و اندیشمندان نادان و شعرا وامانده و اُدبا ناتوان و سخندانان درمانده‏اند که بتوانند یکى از شئون و فضایل امام را توصیف کنند و همگى به عجز و ناتوانى معترفند." [3] فرض وقوع خطا و نسیان و عصیان یا در خردسالى انسان است که هنوز در مرحله ی علم و اراده پیشرفتى نداشته و به سبب جهالت و ضعف خود لغزش‏هایى را مرتکب مى‏شود، یا بر اثر شهوات و امیال حیوانى بر عقل و اراده در دوره ی میانسالى است و یا در اثر غلبه ضعف و فتور روحى و جسمانى در پیرى است. در حالى که امام ( علیه السلام ) در هر سه مرحله با امداد إله، محافظت مى‏گردد تا بتواند نقش امامت و رهبرى و زعامت امت را به خوبى ایفا نماید و علم وافر غیبى و اراده‏اى الاهى را از همان طفولیت تا آخر با خود دارد. از این رو شروع امامت، امام مهدى ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) از دوران خردسالى (5 سالگى) مستلزم عروض لغزش‏هایى در دوران قبل از بلوغشان نمى‏شود [4] . در دوران بلوغ تا سن کهولت نیز در کنف حمایت اله و برخوردار از علم یقینى به مبدأ و معاد و اراده‏ى قوى هستند، پس با اختیار خود مرتکب هیچ گونه اشتباه و عصیانى به عمد یا به سهو نمى‏شوند. گذر عمر ایشان از هزار و اندى سال نیز نمى‏تواند، سبب ضعف و فتور در عقل و ایمان و جسم ایشان گردد؛ زیرا چنان که گذشت نباید ایشان را با دیگران مقایسه کرد. به علاوه احادیث کثیرى داریم دالّ بر این که ایشان هنگام ظهور نیز (و لو صدها سال دگر به تأخیر افتد) در سن 40 سالگى و به صورت جوانى شاداب و سرزنده مى‏باشند. [5]

در سیر و تواریخ یا برخورد برخى از انسان‏ها در غیبت کبرى با ایشان نیز موردى که دالّ بر صدور اشتباه عمدى یا سهوى از ایشان باشد، گزارش نشده است، تا در صدد پاسخ گویى و توضیح آن برآییم، بلکه با مطالبى که گذشت، چنین گزارشى در آینده نیز محال است!

در ادامه دعاى مأثور از امام رضا ( علیه السلام ) "اللهم ادفع عن ولیک..." مى‏خوانیم: "... همانا او "امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )" بنده تو است که تو او را براى خود برگزیده‏اى و براى اطلاع از غیب خود انتخاب کرده‏اى و او را از گناهان نگهداشته و از عیوب مبرّا نموده‏اى و از هر لغزشى پاک و از هر پلیدى سالم نگهداشته‏اى. پروردگارا، ما روز قیامت براى او شهادت مى‏دهیم که همانا او هیچ گناهى ننموده و به هیچ حرامى اقدام نکرده و مرتکب معصیتى نشده است و طاعتى را ضایع و حرمتى را هتک و فریضه‏اى را به غیر آن تبدیل نکرده و شریعت تو را تغییر نداده است و همانا او هدایتگرى است که (به دست تو) هدایت یافته و پاک سرشت و پرهیزکار و مبرا از عیوب و آراسته به کمالات و مورد رضایت تو و پاک و مطهر است... ." [6]

چنانچه به طور کلى نسبت به همه ی ائمه‏( علیه السلام ) پس از شهادت به توحید و نبوت رسول اللَّه ( صلی الله علیه و آله و سلم ) چنین شهادت مى‏دهیم: "و شهادت مى‏دهم که شما امامان راهنما، هدایتگر، معصوم، گرامى، مقرب درگاه خدا، پرهیزکار، راستگو، برگزیده، مطیع امر خدا، اقامه کننده ی امر او، عامل طبق اراده ی او، رستگار به کرامت او هستید. خداوند شما را براى علمش برگزید و بر اطلاع شما از غیبش راضى شد و بر اطلاع بر اسرارش شما را انتخاب نمود و شما را با قدرتش برترى بخشید و با هدایتش عزیز نمود... . و راضى شد که شما جانشینان او در زمین باشید... . خدا شما را از لغزش‏ها حفظ کرد و از فتنه‏ها در امان داشت و از پلیدى‏ها پاک کرد و از شما اهل بیت عیوب را برطرف و شما را پاک و مطهر نمود به تطهیر خاصى... ." [7]

"پروردگارا، تنها تویى که همّ و غم را مى‏گشایى و اگر مضطرى تو را بخواند اجابت مى‏کنى و گرفتاران را از غصّه ی بزرگ نجات مى‏دهى! پس گرفتارى را از ولیّت برطرف نما و او را چنان که ضمانت نموده‏اى در زمینت خلیفه گردان و ما را از دشمنان و اعدا و اهل کینه و بغض بر اهل بیت ‏( علیه السلام ) پیامبرت قرار مده، ما از این امور به تو پناه مى‏بریم، پس ما را نجات بخش. پروردگارا، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را از رستگاران و مقربان درگاهت در دنیا و آخرت قرار ده. امین رب العالمین."

منابع و مآخذ:

1. حرانى، حره بن على، ترجمه، احمد حبشى، تحف العقول.
2. سید رضى، ترجمه، محمد دشتى، نهج البلاغه.
3. صافى، لطف اللَّه، منتخب الاثر.
4. قمى، شیخ عباس، مفاتیح الجنان.
5. کیا شمشکى، ابوالفضل، ولایت در عرفان.
6. مختارى مازندرانى، محمد حسین، امامت و رهبرى.

[1] نهج البلاغه، ترجمه، محمد دشتى، ص 373، خ 189، بند 4، با کمى تصرف.

[2] همان، خ 2، ص 45.

[3] اصول کافى، ج 1، باب نادر جامع فى فضل الامام و صفاته و نیز تحف العقول، سخنان امام رضا علیه السلام.

[4] نک: سؤال 285 و 1068.

[5] صافى، لطف اللَّه، منتخب الاثر، ص 352 - 351.

[6] قمى، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، دعا براى امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ).

[7] همان، آخر مفاتیح الجنان، دعا در غیبت امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ).

T