شیعه نیوز:
پاسخ اجمالی
منشأ این توهم، ممکن است سه امر باشد: یکى تفاوت نهادن بین ائمه ( علیه السلام )؛ دوم، خردسالى ایشان هنگام شروع امامت؛ و دیگرى، طول عمر ایشان. اگر امر اول سبب طرح این سؤال باشد باید گفت: تمامى دوازده امام ( علیه السلام ) از دیدگاه شیعه نور واحدهاند و بین ایشان از جهت شرایط امامت تفاوتى نیست، پس خواستگاه همه، اصلاب و ارحام مطهره مىباشد و از سن طفولیت تا هنگام مرگ مطهّر و از هرگونه سهو و نسیان و عصیان در اماناند. و اگر منشأ سؤال مورد دوم باشد، نیز باید توجه داشت که خردسال بودن ایشان، بسان خردسالى دیگران نیست و از سن طفولیت در حصن عصمت اله محافظت مىشوند و در آن زمان تا بلوغ نیز از هرگونه سهو و نسیان و عصیان در امان بودهاند. کهولت و فرسودگى جسمى و ذهنى و روحى نیز به سبب طول عمر، عارض ایشان نمىگردد تا به خاطر ضعف پیرى، به سهو و نسیان افتاده و دچار عصیان گردند.
از این رو فرض عصیان و نسیان براى ایشان، فرض غلطى است و هیچ حادثهاى هم گزارش نشده که موهم این امور باشد! پس نباید ائمه ( علیه السلام ) را با سایر افراد بشرى مقایسه و احکام سایرین را به ایشان نیز سرایت داد.
پاسخ تفصیلی
بر خلاف سایر ادیان و سایر فرق اسلامى، شیعه معتقد به عصمت انبیا ( علیه السلام ) در کل عمر آنان از طفولیت تا کوچ از دنیا و نیز عصمت ائمه ( علیه السلام ) در تمامى ادوار زندگى ایشان است.
مراد از عصمت، ملکهاى خدادادى است که برخاسته از علم غیبى و شهود غیب و ارادهى قوى است و سبب مىشود که معصوم از هرگونه خطا و نسیان و عصیان در مراحل فهم و ابلاغ و اجرای وحى (چه به صورت مستقیم دریافت کند، مانند انبیا ( علیه السلام ) و چه به صورت غیر مستقیم، مثل ائمه ( علیه السلام ) مصون و محفوظ باشد تا هدایت الاهى بدون هیچ دخل و تصرفى در اختیار بشریت قرار گرفته و در میان ایشان به اجرا گذاشته شود تا همه امکان صعود به قله ی انسانیت را داشته باشند. این هدف عصمت آن گاه تأمین مىشود که در کل ادوار زندگى جریان داشته باشد و إلا به بُعد ولایى و هدایتى نبى یا امام خلل وارد کرده و جایگاه ایشان از قلوب ساقط شده، و وحى دست نخورده به مردم نمىرسد و یا به غلط تبیین و تفسیر گردیده و هدایت مترتب نخواهد شد.
امام مهدى ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) که امامت ایشان از راههاى گوناگون به اثبات رسیده است از این قانون مستثنى نمىباشند، لذا امامت ایشان مستلزم عصمت حضرتش در کل ادوار زندگى از بدو تولد تا آخر عمر مىباشد و جایى براى فرض وقوع خطا و اشتباه در فکر و عمل او باقى نمىماند.
درک مقام و منزلت حضرت مهدی به طور کلى و عصمت و علم ایشان خصوصاً، امرى بس بعید است. از این رو باید به عجز خود اعتراف کرد، از مقایسه ی ایشان با انسانهاى عادى اجتناب کنیم. امام على ( علیه السلام ) مىفرمایند: "مانا امر ما مشکل و سخت است، (پس) آن را متحمل نمىشود، مگر مؤمنى که خدا قلب او را براى ایمان به غیب آزموده است و جریان ما را نمىپذیرد مگر سینههاى امانتدار و عقلهاى بردبار." [1] نیز مىفرمایند: "یچ یک از این امت را نمىتوان با خاندان پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) مقایسه نمود؛ زیرا آنان که پروردهى نعمت هدایت اهل بیت ( علیه السلام ) پیامبرند، با آنان برابر نخواهد بود، زیرا ایشان اساس دین و ستونهاى استوار یقین مىباشند و..." [2]
همچنین امام رضا ( علیه السلام ) ضمن حدیثى طولانى مىفرمایند: "... امامت قدرش والاتر و شأنش بزرگتر و منزلتش عالىتر و مکانتش رفیعتر و عمقش ژرفتر از آن است که مردم با عقل خود به آن برسند یا به آراءشان حقیقت آن را دریابند و یا به انتخاب خود، امامى منصوب کنند... آیا گمان مىبرید که امام در غیر خاندان رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) یافت شود؟!... در اینجا خردها گم گشته... و اندیشمندان نادان و شعرا وامانده و اُدبا ناتوان و سخندانان درماندهاند که بتوانند یکى از شئون و فضایل امام را توصیف کنند و همگى به عجز و ناتوانى معترفند." [3] فرض وقوع خطا و نسیان و عصیان یا در خردسالى انسان است که هنوز در مرحله ی علم و اراده پیشرفتى نداشته و به سبب جهالت و ضعف خود لغزشهایى را مرتکب مىشود، یا بر اثر شهوات و امیال حیوانى بر عقل و اراده در دوره ی میانسالى است و یا در اثر غلبه ضعف و فتور روحى و جسمانى در پیرى است. در حالى که امام ( علیه السلام ) در هر سه مرحله با امداد إله، محافظت مىگردد تا بتواند نقش امامت و رهبرى و زعامت امت را به خوبى ایفا نماید و علم وافر غیبى و ارادهاى الاهى را از همان طفولیت تا آخر با خود دارد. از این رو شروع امامت، امام مهدى ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ) از دوران خردسالى (5 سالگى) مستلزم عروض لغزشهایى در دوران قبل از بلوغشان نمىشود [4] . در دوران بلوغ تا سن کهولت نیز در کنف حمایت اله و برخوردار از علم یقینى به مبدأ و معاد و ارادهى قوى هستند، پس با اختیار خود مرتکب هیچ گونه اشتباه و عصیانى به عمد یا به سهو نمىشوند. گذر عمر ایشان از هزار و اندى سال نیز نمىتواند، سبب ضعف و فتور در عقل و ایمان و جسم ایشان گردد؛ زیرا چنان که گذشت نباید ایشان را با دیگران مقایسه کرد. به علاوه احادیث کثیرى داریم دالّ بر این که ایشان هنگام ظهور نیز (و لو صدها سال دگر به تأخیر افتد) در سن 40 سالگى و به صورت جوانى شاداب و سرزنده مىباشند. [5]
در سیر و تواریخ یا برخورد برخى از انسانها در غیبت کبرى با ایشان نیز موردى که دالّ بر صدور اشتباه عمدى یا سهوى از ایشان باشد، گزارش نشده است، تا در صدد پاسخ گویى و توضیح آن برآییم، بلکه با مطالبى که گذشت، چنین گزارشى در آینده نیز محال است!
در ادامه دعاى مأثور از امام رضا ( علیه السلام ) "اللهم ادفع عن ولیک..." مىخوانیم: "... همانا او "امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف )" بنده تو است که تو او را براى خود برگزیدهاى و براى اطلاع از غیب خود انتخاب کردهاى و او را از گناهان نگهداشته و از عیوب مبرّا نمودهاى و از هر لغزشى پاک و از هر پلیدى سالم نگهداشتهاى. پروردگارا، ما روز قیامت براى او شهادت مىدهیم که همانا او هیچ گناهى ننموده و به هیچ حرامى اقدام نکرده و مرتکب معصیتى نشده است و طاعتى را ضایع و حرمتى را هتک و فریضهاى را به غیر آن تبدیل نکرده و شریعت تو را تغییر نداده است و همانا او هدایتگرى است که (به دست تو) هدایت یافته و پاک سرشت و پرهیزکار و مبرا از عیوب و آراسته به کمالات و مورد رضایت تو و پاک و مطهر است... ." [6]
چنانچه به طور کلى نسبت به همه ی ائمه( علیه السلام ) پس از شهادت به توحید و نبوت رسول اللَّه ( صلی الله علیه و آله و سلم ) چنین شهادت مىدهیم: "و شهادت مىدهم که شما امامان راهنما، هدایتگر، معصوم، گرامى، مقرب درگاه خدا، پرهیزکار، راستگو، برگزیده، مطیع امر خدا، اقامه کننده ی امر او، عامل طبق اراده ی او، رستگار به کرامت او هستید. خداوند شما را براى علمش برگزید و بر اطلاع شما از غیبش راضى شد و بر اطلاع بر اسرارش شما را انتخاب نمود و شما را با قدرتش برترى بخشید و با هدایتش عزیز نمود... . و راضى شد که شما جانشینان او در زمین باشید... . خدا شما را از لغزشها حفظ کرد و از فتنهها در امان داشت و از پلیدىها پاک کرد و از شما اهل بیت عیوب را برطرف و شما را پاک و مطهر نمود به تطهیر خاصى... ." [7]
"پروردگارا، تنها تویى که همّ و غم را مىگشایى و اگر مضطرى تو را بخواند اجابت مىکنى و گرفتاران را از غصّه ی بزرگ نجات مىدهى! پس گرفتارى را از ولیّت برطرف نما و او را چنان که ضمانت نمودهاى در زمینت خلیفه گردان و ما را از دشمنان و اعدا و اهل کینه و بغض بر اهل بیت ( علیه السلام ) پیامبرت قرار مده، ما از این امور به تو پناه مىبریم، پس ما را نجات بخش. پروردگارا، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را از رستگاران و مقربان درگاهت در دنیا و آخرت قرار ده. امین رب العالمین."
منابع و مآخذ:
[1] نهج البلاغه، ترجمه، محمد دشتى، ص 373، خ 189، بند 4، با کمى تصرف.
[2] همان، خ 2، ص 45.
[3] اصول کافى، ج 1، باب نادر جامع فى فضل الامام و صفاته و نیز تحف العقول، سخنان امام رضا علیه السلام.
[4] نک: سؤال 285 و 1068.
[5] صافى، لطف اللَّه، منتخب الاثر، ص 352 - 351.
[6] قمى، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، دعا براى امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ).
[7] همان، آخر مفاتیح الجنان، دعا در غیبت امام زمان ( عجه الله تعالی فرجهم الشریف ).
T
