امام علی( علیه السلام ) می‌فرماید: «در عبادت بی‌تفقه خیری نیست!»؛ معنای «تفقه در عبادت» چیست؟

شیعه نیوز:
پرسش
طبق روایات اهل‌بیت( علیه السلام ) تفقه در عبادت به چه معنا است؟ چگونه آن‌را به دست آوریم؟ چرا که امیرالمؤمنین( علیه السلام ) فرمودند: در عبادت بی‌تفقه خیری نیست!
پاسخ اجمالی
امام علی( علیه السلام ) در ارتباط با عبادتی که از روی شناخت نباشد می‌فرماید: «... وَ لَا خَیْرَ فِی‏ عِبَادَةٍ لَیْسَ‏ فِیهَا تَفَقُّهٌ ...»؛[1]
تفقه به این معنا است که انسان بفهمد عبادتی که انجام می‌دهد چه معنایی دارد؛ شرایطش چیست، برای چه فردی تلاش می‌کند، هدف از این عبادت چیست و چه نتیجه‌ای از این عبادت می‌خواهد دریافت کند. به عبارت دیگر؛ تفقه در عبادت یعنی آن‌که انسان نسبت به اصل عبادت، معبودی که مورد عبادت قرار می‌گیرد، آثار و نتایج عبادت و ... شناخت و معرفت داشته باشد. و این امر از راه تفکر، مطالعه و حضور قلب به دست می‌آید؛ مثلاً اگر نماز می‌خواند حضور قلب داشته باشد که در محضر چه کسی است و با چه کسی صحبت می‌کند؛ چرا نماز می‌خواند؟ و... اگر این‌گونه نباشد و فقط نماز ظاهری و شکلی اقامه کند که در آن آداب ظاهری و باطنی رعایت نشده باشد، این همان عبادتی است که ثمره معنوی ندارد و هیچ خیری در آن نیست.
این‌جا است که قرآن می‌فرماید: «کافران نزد خانه خدا به عبادت برمی‌خیزند، اما عبادتشان تنها کف و سوت است»![2] «منافقان تنها با کسالت و افسردگی و تنها برای ریا به نماز برمی‌‌خیزند»![3] وای بر نمازگزاران سهل‌‌انگار ریاکار»![4] «آنان چون ایمان قلبی به خدا، پیامبر و نماز نداشته و انفاقشان نیز از روی کراهت و اجبار است، چنین انفاقی برای آنان پاداشی نخواهد داشت».[5]

[1]. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول( صلی الله علیه و آله و سلم )، محقق، غفاری، علی اکبر، ص 204، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق.
[2]. انفال، 35.
[3]. نساء، 142.
[4]. ماعون، 6-4.
[5]. توبه، 54.
آیات مرتبط

سوره النساء (142) : إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا كُسَالَىٰ يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلَا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا
سوره الأنفال (35) : وَمَا كَانَ صَلَاتُهُمْ عِنْدَ الْبَيْتِ إِلَّا مُكَاءً وَتَصْدِيَةً ۚ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ
سوره التوبة (54) : وَمَا مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقَاتُهُمْ إِلَّا أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ وَلَا يَأْتُونَ الصَّلَاةَ إِلَّا وَهُمْ كُسَالَىٰ وَلَا يُنْفِقُونَ إِلَّا وَهُمْ كَارِهُونَ
سوره الماعون (4) : فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ
سوره الماعون (5) : الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ

T