شیعه نیوز:
پرسش
این‌که گفته می‌شود علم نور است، آیا برگرفته از حدیث است؟ به طور کلی چه نوع علمی نور شمرده می‌شود؟
پاسخ اجمالی
روایاتی وجود دارند که علم و دانش را نور اعلام می‌کنند:
«الْعِلْمُ نُورٌ یَقْذِفُهُ اللَّهُ فِی قَلْبِ مَنْ یَشَاء»؛[1] علم، نوری است که خدا آن‌را در دل هرکس می‌‌خواهد میاندازد.
«لَیْسَ الْعِلْمُ بِکَثْرَةِ التَّعَلُّمِ وَ إِنَّمَا هُوَ نُورٌ یَقْذِفُهُ اللَّهُ تَعَالَى فِی قَلْبِ مَنْ یُرِیدُ اللَّهُ أَنْ یَهْدِیَه...»؛[2]
دانش با یادگیری زیاد به دست نمی‌آید؛ چرا که علم، نوری است که خدا در قلب هر کس که هدایتش را بخواهد، قرار می‌دهد.
اگرچه این روایات دارای سند پیوسته نیستند، ولی با توجه به روایات دیگری که محتوای مشابهی دارند، مورد پذیرش خواهند بود.
اما در‌باره این‌که چه دانش‌هایی نور بوده و روشنایی‌بخش می‌باشند، روایات دیگری وجود دارد که می‌تواند پاسخ‌گوی این مسئله باشد، مانند:
هنگامی که آیۀ: «فَمَنْ یُرِدِ اللَّهُ أَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلام ...»[3] نازل شد، یاران پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) از ایشان در مورد این آیه و «شرح صدر» توضیح خواستند. ایشان فرمودند: «نُورٌ یَقْذِفُهُ اللَّهُ فِی قَلْبِ الْمُؤْمِنِ ...»؛ شرح صدر، نوری است که خدا آن‌را در دل مؤمن انداخته و سینۀ او را گشاده می‌کند.
بار دیگر از آن‌حضرت پرسیده شد که آیا نشانه‌ای روشن برای این هدیۀ پروردگار وجود دارد؟! ایشان فرمودند: بلی! روی آوردن به خانۀ جاودانی آخرت و کنده شدن از خانۀ فریب‌دهنده دنیا و آمادگی برای مرگ قبل از آمدنش![4]
با توجه به این روایت، شاید بتوان گفت که مراد از علم و دانشی که در روایات اول به عنوان نوری اعلام شده که خدا در دل افراد میاندازد، دانش‌هایی است که به انسان‌ها شرح صدر بخشیده، توجه انسان به جهان آخرت را بیشتر نموده و پای‌بندی او به دنیا را کمتر می‌کند.
[1]. منسوب به امام صادق( علیه السلام )، مصباح الشریعة، ص 16، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1400ق.
[2]. شهید ثانی، زین الدین بن علی، منیة المرید، محقق، مصحح، مختاری، رضا، ص 149، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، چاپ اول، 1409ق؛ ر. ک: نمایه 7961 (حدیث عنوان بصری).
[3]. انعام، 125. «هر کس را که خدا خواهد که هدایت کند، دلش را براى اسلام می‌گشاید...».
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 65، ص 236، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403ق؛ عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج 5، ص 603، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق.
آیات مرتبط
سوره البقرة (31) : وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنْبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَٰؤُلَاءِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ
سوره البقرة (32) : قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ۖ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
سوره البقرة (151) : كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ
سوره البقرة (251) : فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُودُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاءُ ۗ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ
سوره البقرة (257) : اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ ۖ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ ۗ أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ
T
