شیعه نیوز:
پرسش
در حدیثی از امام علی( علیه السلام ) نقل شده است: «بدترین دوست شما کسی است که برای او به زحمت بیفتی»! تفسیر این حدیث چیست؟
پاسخ اجمالی
از نگاه آموزه‌های دینی، رعایت حد اعتدال در دوستی‌ها ضروری به نظر می‌رسد؛ یعنی باید حد و مرز دوستی رعایت شود، تا برای آینده انسان خطر آفرین نباشد و یا او را به زحمت نیاندازد. چه در آگاه کردن دوست به اسرار، چه در رفت و آمدهای بیش از اندازه، چه از توقّعات نابجا و ...
در همین راستا امام علی( علیه السلام ) در مقام آسیب‌شناسی رفاقت‌ها به نکته‌ای در این زمینه اشاره می‌فرماید:
«شَرُّ أَصْدِقَائِک مَنْ تَتَکلَّفُ لَه»؛[1] بدترین دوستان تو کسی است که برای ادامه ارتباط با او خود را به زحمت و تکلّف بیاندازى.
«شَرُّ إِخْوَانِکَ مَنْ أَحْوَجَکَ إِلَى مُدَارَاةٍ وَ أَلْجَأَکَ إِلَى اعْتِذَار» بدترین برادران تو کسی است که تو را به رفتار ساختگی محتاج ساخته و به شیوه‌ای رفتار کند که مجبور شوی تا معذرت‌خواهی بکنی![2]
و...
معنای این روایات آن است که یک دوست خوب باید بی‌تکلّف و خودمانی باشد، به گونه‌ای که اگر به عنوان نمونه به خانه شما آمد و از همان مختصر چیزی که در خانه بود از او پذیرایی کردی، نزد او و پیش خودت شرمنده نباشی و اگر وامی از شما خواست و نداشتی، نتوانی بدون تکلّف به او بگویی و ...
بر این اساس، اگر فردی که برای ادامه دوستی به او نیازمندی، و این نیاز موجب می‌شود که خود را به دردسر بیاندازی و به زحمت بیفتی، براساس تعالیم دینی دوست خوب محسوب نمی‌شود.[3]
البته تمام اینها بدان معنا نیست که نباید برای دوستان هیچ کاری کرد و هیچ قدمی برداشت، بلکه مهم آن است که دوستت آن‌گونه باشد که در دارایی و نداری، در توانمندی و ضعف، در سلامت و بیماری و ... با او هیچ رودربایستی نداشته و بدون هیچ تکلفی و به سادگی همواره بتوانی وضعیت فعلی خود را با روابط دوستانه‌ای که دارید منطبق نمایی.
از این‌رو بدیهی است که «تکلّف» را نباید به معنای «زحمت» گرفت و این از وظایف دوستان است که در مشکلات یاور هم باشند و برای یکدیگر تلاش کرده و متحمّل زحماتی شوند. آنچه رفیق را نارفیق می‌سازد، «رودربایستی» و مجبور شدن به «رفتار تصنّعی» در برابر او است.
[1]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، درایتی، مصطفی، ص 419، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1366ش.
[2]. همان، ص 418.
[3]. «ویژگی های دوست خوب»، 13888؛ «تأثیرات دوست بد»، 54836؛ «حد و مرز دوستی‌ها در اسلام»، 71982.
T
