«عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْفُضَیْلِ‏ قَالَ‏ قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع أَیُّ شَیْ‏ءٍ أَفْضَلُ‏ مَا یَتَقَرَّبُ‏ بِهِ‏ الْعِبَادُ إِلَى الله ...» این روایت از لحاظ سندی چگونه بوده و مراد از ابوالحسن( علیه السلام ) در این روایت، کدام امام است؟

شیعه نیوز:
پرسش
منظور از ابوالحسن( علیه السلام ) در روایت «عَنِ اَلْفُضَیْلِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی اَلْحَسَنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ أَیُّ شَیْءٍ أَفْضَلُ مَا یَتَقَرَّبُ بِهِ اَلْعِبَادُ إِلَى اَللَّهِ فِیمَا افترض علیهم فَقَالَ أَفْضَلُ مَا یَتَقَرَّبُ بِهِ اَلْعِبَادُ إِلَى اَللَّهِ طَاعَةُ اَللَّهِ وَ طَاعَةُ رَسُولِهِ وَ حُبُّ اَللَّهِ وَ حُبُّ رَسُولِهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ أُولِی اَلْأَمْرِ»، کدام معصوم است؟
پاسخ اجمالی
در روایت موجود در پرسش، بهترین وسیله ‌برای نزدیک ‌شدن به خدا، پیروی از پروردگار و پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و اولی‌الامر( علیه السلام ) دانسته شده است‌. سند حدیث این‌گونه است:
«عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْفُضَیْلِ‏ قَالَ‏ قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع ...».[1]
قبل از بررسی سند حدیث باید گفت؛ روایات متعددی در محاسن برقی با این سند نقل شده است که مشابه آن نیز در کافی وجود دارد، با این تفاوت که به جای «فضیل»، «محمد بن الفضیل» آمده است؛ که مقصود «محمد بن القاسم بن فضیل» است. بنابراین به نظر می‌رسد، راوی موجود در محاسن نیز همان «محمد بن فضیل» باشد که به اشتباه و یا اختصار، «فضیل» نگاشته شده است.
با توجه به این مطلب، سند را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
«عنه»: ضمیر به «أحمد بن محمد بن خالد البرقی» مؤلف کتاب محاسن برمی‌گردد که امامی و ثقه است.[2]
«عن محمد بن علی»: نجاشی در باره او چنین می‌گوید: محمد بن علی بن ابراهیم بن موسی، أبوجعفر قرشی صیرفی خواهر زاده خلاد بن عیسی می‌باشد و کنیه‌اش أبا سمینه و از نظر رجالی ضعیف و فاسد الاعتقاد و مورد اعتماد نبوده است...[3]
«محمد بن‏ فضیل»‏‏: که مراد از آن، محمد بن قاسم بن فضیل است، ثقه و مورد اعتماد و از اصحاب امام رضا( علیه السلام ) و از ایشان روایت نقل کرده است.[4]
بر اساس آنچه بیان شد، این روایت به جهت وجود «محمد بن علی» ضعیف است. و از آن‌جا که مقصود از محمد بن فضیل در این روایت، محمد بن القاسم بن الفضیل است که از اصحاب امام رضا( علیه السلام ) است و از آن‌حضرت نقل می‌کند،[5] ظاهراً مراد از «ابی الحسن» در این روایت، امام رضا( علیه السلام ) باشد.[6]


[1]. برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین، ج 1، ص 150،‏ قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.
[2]. نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 76، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
[3]. همان، ص 332.
[4]. همان، 362.
[5]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 564، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1427ق.
[6]. ر. ک: « منظور از أبی عبدالله و أبو الحسن در روایات»، 50824.

T