آیا امامان( علیه السلام ) برای ذکر گفتن از تسبیح استفاده می‌کردند؟

شیعه نیوز:
پرسش
آیا اهل‌بیت( علیه السلام ) هم از تسبیح استفاده می‌کردند؟
پاسخ اجمالی
واژه «تَسْبیح» از ریشه «سبح» در اصل به معنای «تنزیه خدا‏» و «سبحان الله گفتن» است؛[1] اما در عرف فارسی به مهره‌هایی که برای به خاطر سپردن شماره تعداد ذکرها با نخ به هم کشیده شده نیز «تسبیح» گفته می‌شود و در زبان عربی نیز به آن «سبحه» می‌گویند.
گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر این‌که معصومان( علیه السلام ) نیز از این وسیله برای ذکر استفاده می‌کردند:
1. ابراهیم بن محمّد ثقفى می‌گوید: تسبیح حضرت فاطمه( علیه السلام ) از ریسمان پشمین بود که به تعداد تکبیرها - 34 عدد- گره داشت، و حضرت با آن تکبیر و تسبیح می‌گفت. وقتى حمزه شهید شد، از خاک قبر او دانه‌هاى تسبیح ساخت. مردم نیز به تقلید او از تربت حمزه تسبیح‏ ساخته و برای شمارش اذکار خود از آن استفاده می‌کردند، اما بعد از شهادت امام حسین( علیه السلام )، تربت حضرتشان، جایگزین تربت حمزه( علیه السلام ) شد و فضیلت استفاده از آن نیز بیشتر است.[2]
2. وقتی امام سجاد( علیه السلام ) را پیش یزید بردند، یزید تصمیم به کشتن ایشان گرفت؛ از این‌رو، حضرتشان را در مقابل خود نگاه داشته، با او سخن می‌گفت تا کلمه‌اى از آن‌حضرت بشنود و به آن بهانه ایشان را بکشد! امام( علیه السلام ) تسبیح کوچکى در دست داشت و با انگشتانش آن را می‌گردانید و در همان حال به سخنان یزید پاسخ می‌داد. یزید گفت: من با تو سخن می‌گویم و تو در پاسخ، با بی‌اعتنایى تسبیح می‌گردانى؟! آیا این رفتارت توجیه‌پذیر است؟! حضرت فرمود: «پدرم از جدّم- پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم )- نقل کرد که حضرتشان بعد از نماز صبح و تعقیبات آن، با کسى سخن نمی‌گفت تا این‌که تسبیح را می‌گرفت و می‌گفت: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَصْبَحْتُ أُسَبِّحُکَ وَ أُمَجِّدُکَ وَ أُحَمِّدُکَ وَ أُهَلِّلُکَ بِعَدَدِ مَا أُدِیرُ بِهِ سُبْحَتِی‏‏؛ خدایا! صبح کردم در حالی‌که به اندازه تعداد دانه‌هاى تسبیح خود تو را تسبیح و ستایش می‌کنم، و حمد و تهلیل(لا اله الا الله) می‌گویم». آن‌گاه دانه‌هاى تسبیح را گردش می‌داد و با مردم سخن می‌گفت بدون آن‌که ذکر گذشته را تکرار کند، و فرمود: «با این کار به شماره گردش دانه‌هاى تسبیح برای او ذکر خدا حساب می‌شود و آن سبب حفظ و حراست او است تا وقتى که به بستر خواب برود، و وقتی به بستر می‌رفت در آن هنگام نیز تسبیح را می‌گرفت و ذکر گذشته را تکرار می‌کرد و تسبیح را زیر سر خود می‌نهاد و با این کار تا صبح ذکر خدا در نامه اعمال او نوشته می‌شد. من نیز تسبیح را می‌گردانم تا اقتدا به عمل جدّم کرده باشم».[3]
همچنین در احادیثی؛ ائمه اطهار( علیه السلام ) سفارش به داشتن تسبیح برای مؤمنان می‌کردند؛ مانند:
1. امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «هرکس تسبیحى از تربت قبر امام حسین( علیه السلام ) به همراه داشته باشد، ثواب ذکر تسبیح برای او نوشته می‌شود، هر چند ذکری بر زبان نیاورد».[4]
2. امام زمان(عج) فرموده‌اند: «تسبیحى که دانه‌هاى آن از تربت امام حسین( علیه السلام ) باشد، بهترین وسیله‌ شمارش ذکرهاست؛ زیرا کسى که آن‌را در دست دارد ، حتى اگر ذکر تسبیح را فراموش کند و آن‌را در دستانش بچرخاند، ثواب تسبیح براى او نوشته می‌شود».[5]

[1]. ابن منظور، لسان العرب، ج 2، ص 471، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق‏.
[2]. مفید، محمد بن محمد، کتاب المزار(مناسک المزار)، ص 150، قم، کنگره جهانى هزاره شیخ مفید، چاپ اول‏، 1413ق؛ طبرسى، حسن بن فضل‏، مکارم الأخلاق‏، ص 281، قم، شریف رضى‏، چاپ چهارم، 1412ق.
[3]. قطب الدین راوندى، سعید بن هبة الله‏، الدعوات(سلوة الحزین)‏، ص 61 – 62، قم، مدرسه امام مهدى(عج)، چاپ اول، 1407ق‏.
[4]. حر عاملى، محمد بن حسن‏، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة( علیه السلام )، ج 2، ص 237 – 238، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1414ق‏.
[5]. طبرسى، احمد بن على‏، الإحتجاج على أهل اللجاج، محقق، خرسان، محمد باقر، ج 2، ص 489، مشهد، نشر مرتضى‏، چاپ اول، 1403ق‏.