پرسش
لطفاً احادیثی در مورد «حراست» (در مورد رازداری، نگهبانی، تجسس و وظایف مختلف مربوط به حراست یک سازمان) با ذکر منبع بیان فرمایید.
پاسخ اجمالی
در مورد وظایف و مسئولیت های حراست در یک اداره و سازمان، به ویژه مواردی؛ مانند نگهداشتن اسرار کارمندان آن سازمان و تجسس و... روایت فراوانی در منابع روایی به ویژه نهج البلاغه و غرر الحکم آمده که در پاسخ تفصیلی بیان خواهد شد.
پاسخ تفصیلی
برخی از احادیث مورد پرسش که در منابع روایی آمده عبارت اند از:
دیدهبانهایى از اشخاص راست گو و با وفا بر آنها بگمار که مراقب آنها باشند؛ زیرا بازرسى سرى از کارهاى آنان وادارشان می کند که امانت دار باشند و با رعایا خوش رفتاری کنند. تحت تأثیر کارگزاران خود مباش اگر یکى از آنان دست به خیانت گشود و دیدهبانان خیانت او را گزارش دادند گواهى آنها تو را بس است، او را با شلاق کیفر کن و هر چه دزدیده از او دریافت کن و او را به مقام ربوبى وادار و خیانت او را اعلام کن و او را با ننگ تهمت نشانه گذار که در جامعه رسوا گردد و باعث عبرت و پند دیگران باشد.
مردمان درست و خوش رفتار و نادرست کار را به یک چشم مبین و برابر مدان؛ زیرا در این صورت مردان درست و خوش رفتار به خدمت کردن و درستى بی رغبت می شوند و مردان بدکار و نادرست به بدى کردن تشویق و وادار می شوند، هر یک از این دو را به پاداش کارشان که خود براى خود خواستهاند برسان.
آنها را به مجرد حدس و اعتماد و خوش بینى انتخاب مکن؛ زیرا مردم براى جلب نظر و اعتماد والیان خود سازى و تصنع به خرج می دهند و خوش خدمتى می کنند بدون آن که صمیمیت و امانت در دل آنها باشد، ولى راه آزمایش آنها ملاحظه سابقه کار آنها است نسبت به والیان گذشته به دو نشانه:
الف. آن که در میان عموم آثار نیکو و یادگار خبر دارد. ب. آن که در راه امانت دارى داناتر است و نسبت به خداوند و رعیت صمیمیت و خیرخواهى دارد.
تنها باش به سرّ خود و مسپار آن را به دور اندیشى پس بلغزد، و نه به نادانى پس خیانت کند؛ یعنى سرّ خود را همین خود نگاهدار و به هیچ کس اظهار مکن از براى آن که اگر به داناى دوراندیشى بسپارى، ممکن است که بلغزد و به کسى اظهار کند که مفسده بر آن مترتّب شود؛ زیرا که مرد هر چند دانا و دوراندیش باشد احتمال لغزش و سهو و خطا در او مىرود، و اگر به نادانى بسپارى او خیانت کند و اظهار کند به مردم و باکى از آن نداشته باشد.
سرّ تو اسیر تو است، پس هر گاه او را فاش کنى تو اسیر او می گردی؛ زیرا که همیشه در فکر آن باشى و ترسى که مبادا ضرر و مفسده بر آن مترتّب شود.
باش به أسرار خود بخیل، و فاش مکن سرّى را که سپرده شده باشى تو آن را، پس به درستى که فاش کردن خیانت است؛ یعنى بخیلى کن در اسرار خود و در اظهار آنها به مردم؛ زیرا که بر اظهار آنها بسیار است که ضررها مترتّب شود، و فاش مکن سرّ دیگرى را نیز که سپرده شده باشد بتو؛ زیرا که فاش کردن سرّى که کسى سپرده باشد آن را، خیانت است.
هر آن گاه بسیار شود خزانه داران سرّها بسیار شود ضایع شدن آنها.
مسپار زینهار سرّ خود را به کسى که نباشد امانتى از براى او.
نهان مگو به سوى نادان چیزى را که طاقت نداشته باشد پنهان کردن آن را؛ یعنى سرّ خود را به نادان مگو؛ زیرا که او طاقت پنهان داشتن سرّ ندارد و زود فاش می کند.
مسپار سرّ خود را مگر مؤمن بسیار وفا کننده را.
هر کس فاش کند سرّى را که سپرده شده باشد، آن را پس به تحقیق که خیانت کرده.
پس از یاد خدا و درود! سستى انسان در انجام کارهایى که بر عهده او است، و پافشارى در کارى که از مسئولیّت او خارج است، نشانه ناتوانى آشکار، و اندیشه ویرانگر است. اقدام تو به تاراج مردم «قرقیسا» در مقابل رها کردن پاسدارى از مرزهایى که تو را بر آن گمارده بودیم و کسى در آن جا نیست تا آن جا را حفظ کند، و سپاه دشمن را از آن مرزها دور سازد، اندیشهاى باطل است. تو در آن جا پلى شدهاى که دشمنان تو از آن بگذرند و بر دوستانت تهاجم آورند، نه قدرتى دارى که با تو نبرد کنند، و نه هیبتى دارى که از تو بترسند و بگریزند، نه مرزى را مىتوانى حفظ کنى، و نه شوکت دشمن را مىتوانى در هم بشکنى، نه نیازهاى مردم دیارت را کفایت مىکنى، و نه امام خود را راضى نگه مىدارى.
[1] نهج البلاغه، ص 436، نامه 53 (عهدنامه مالک اشتر)، انتشارات دار الهجرة، قم، بی تا.
[2] همان، ص 430.
[3] همان، ص 436.
[4] تمیمی آمدی، عبد الواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ص 320، ح 7413، انتشارات دفتر تبلیغات، قم، 1366 هـ ش.
[5] همان، ص 320، ح 7415.
[6] همان، ص 320، ح 7417.
[7] همان، ص 320، ح 7418.
[8] همان، ص 320، ح 7425.
[9] همان، ص 321، ح 7428.
[10] همان، ص 321، ح 7429.
[11] همان، ص 320، ح 7434.
[12] نهج البلاغه، ص 450، نامه 61.
T
