آیا دلیلی بر افضلیت اشک برای امام حسین( علیه السلام ) نسبت به اشک از خوف خدا داریم؟

شیعه نیوز:
پرسش
آیا دلیلی بر افضلیت اشک برای امام حسین( علیه السلام ) نسبت به اشک از خوف خدا داریم؟
پاسخ اجمالی
روایات زیادی در فضیلت اشک خوف و گریه بر امام حسین( علیه السلام ) که از روی شعور و معرفت باشد، وارد شده است و برای هر دو آثار زیاد فردی و اجتماعی بیان شده است، اما روایتی که صراحت بر افضلیت اشک بر امام حسین( علیه السلام ) نسبت به اشک خوف از خدا داشته باشد مشاهده نشده، ولی می‌توان گفت: همه اعمال انسان در راستای رسیدن آدمی به مقام عبودیّت و بندگی الهی است، چنان‌که بهترین تاج افتخار برای رسول اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) عبد بودن و بندگی ایشان است و در تشهد نماز می‌خوانیم: «اشهد انّ محمداً عبده و رسوله». رسیدن به خوف و رجای الهی و اشک مخلصانه از خوف و خشیت خدا، یکی از مراتب عبودیت و بندگی و مقام کمال انسانی است. بنابراین، اشک برای امام حسین( علیه السلام ) نیز یکی از اسباب و راه‌های رسیدن به آن کمال و مرتبه والای بندگی است.

پاسخ تفصیلی
از شیوه‌هاى معمول در عزادارى و سوگوارى، اشک ریختن است که به طور طبیعى هر انسانى در غم فراق عزیزى اندوهگین می‌شود و اشک می‌ریزد.
در روایات نقل شده است که رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) در مرگ فرزندش «ابراهیم» و یکی از صحابه جلیل القدر بنام «عثمان بن مظعون»[1] و در شهادت «جعفر بن ابى‌طالب» و «زید بن حارثه»گریه کرد.[2]
گریه کردن بر مصائب امام حسین( علیه السلام ) نیز از شیوه‌هاى معمول عزادارى است، که امام رضا( علیه السلام ) فرمود: «فَعَلَى مِثْلِ الْحُسَیْنِ فَلْیَبْکِ‏ الْبَاکُونَ‏‏.»؛[3]پس بر همانند حسین باید گریه‌کنندگان، گریه کنند.
گریه خوف از خدا دارای آثار فردی و اجتماعی فراوان است که به برخی از آن آثار که در روایات بیان شده‌اند اشاره می‌کنیم:
1. نجات از آتش جهنم، 2. پاداشی چون بهشت، 3. بخشیده شدن گناهان، 4. محشور شدن با پیامبران، صدّیقین، شهدا و صالحان، 5. جلب رحمت الهی، 6. نورانی شدن قلب و... .[4]
یکی از آثار اجتماعی اشک خوف، این است که اگر شخصی در یک گروه و امتی باشد و از ترس خداوند متعال اشک بریزد، خداوند به خاطر اشک او بر آن امت، نیز رحم می‌کند و اگر مستحق عذاب باشند از عذابشان صرف نظر می‌کند و آنان را می‌بخشد.[5]
اما گریه بر امام حسین( علیه السلام )، نیز هر گاه از روی شعور و معرفت باشد، علاوه بر داشتن آثار فردی که به آن اشاره خواهیم نمود، دارای آثار اجتماعی نیز می‌باشد که به عنوان نمونه به برخی از آثار فردی و اجتماعی آن اشاره می‌کنیم.
الف. آثار و فواید فردی
1. سرور و شادی در روز قیامت و هم‌نشینی با امامان معصوم( علیه السلام )؛ امام رضا( علیه السلام ) می‌فرماید:«مَنْ کَانَ یَوْمُ عَاشُورَاءَ یَوْمَ مُصِیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکَائِهِ یَجْعَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ یَوْمَ فَرَحِهِ وَ سُرُورِهِ وَ قَرَّتْ بِنَا فِی الْجِنَانِ عَیْنُه‏»؛[6]هرکس روز عاشورا روز مصیبت و اندوه و گریه‌اش باشد خداوند -عزَّ و جلَّ-روز قیامت را روز شادی و خوشحالی او قرار می‌دهد و چشمش با دیدن ما در بهشت روشن می‌شود.
۲. بخشیده شدن گناهان؛ چنان‌که امام رضا( علیه السلام ) می‌فرماید: «فَإِنَّ الْبُکاءَ عَلَیْهِ یَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظامَ»؛[7] گریه بر امام حسین( علیه السلام ) گناهان بزرگ را از بین می‌برد.
۳. پاداشی چون بهشت؛ ائمه اطهار( علیه السلام ) می‌فرمایند: «مَنْ بَکى وَ أَبْکى واحِدَاً فَلَهُ الْجَنَّةُ»؛[8] هر کس گریه کند و یا یک نفر را بگریاند پس بهشت برای او است. و «مَنْ تَباکى‏ فَلَهُ الْجَنَّةُ»؛[9] هر کس خودش را در مصیبت آل رسول به صورت گریه کننده در بیاورد پاداش او بهشت است.
ب. آثار و فوائد اجتماعی
احیاى نهضت عاشورا و حفظ مکتب اهل بیت( علیه السلام ) و تداوم بقای اسلام و تعظیم بزرگ‌ترین شعائر الهی از جمله آثار اجتماعی اشک بر امام حسین( علیه السلام ) می‌باشد.
به اعتراف دوست و دشمن، مجالس عزاى امام حسین( علیه السلام ) فوق العاده نیرومندى براى بیدارى مردم است و راه و رسمى است که آن‌حضرت آن‌را به پیروان خود آموخته تا ضامن تداوم و بقاى اسلام باشد.[10] به همین دلیل، برپایى این مجالس در روایات به عنوان «احیاى امر اهل‏بیت( علیه السلام )» تعبیر شده است؛ امام صادق( علیه السلام ) در مورد این‌گونه مجالس فرمود: «إِنَّ تِلْکَ الْمَجالِسَ أُحِبُّها فَأَحْیُوا أمْرَنا»؛[11] این‌گونه مجالس (شما) را دوست دارم، از این طریق مکتب ما را زنده بدارید.
همچنین تردیدی نیست، امام حسین( علیه السلام ) که تمام هستى خویش را یک‌جا با خداوند معامله کرد و با تمام اهل‏بیت( علیه السلام ) و فرزندان در قربان‌گاه عشق قدم نهاد و مخلصانه از همه چیزش در راه خدا گذشت، از عظیم‌ترین شعائر الهى است و برپایى مجالس عزا و گریه براى آن‌حضرت، علاوه بر تجلیل از مقام شامخ آن امام همام، تعظیم یکى از بزرگ‌ترین شعائر الهى محسوب مى‏شود، که خداوند متعال می‌فرماید: «وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ»؛[12] هر کس شعائر الهى را بزرگ‏ دارد، این کار نشانه تقواى دل‌ها است.
نتیجه‌گیری
با بررسی روایات در باب اشک خوف و اشک بر امام حسین( علیه السلام )، روایتی مشاهده نشده که صراحت در برتری اشک بر امام حسین( علیه السلام ) نسبت به اشک از خوف خداوند متعال داشته باشد، اما می‌توان گفت: همه اعمال انسان در راستای رسیدن آدمی به مقام عبودیّت و بندگی الهی است چنان‌که بهترین تاج افتخار برای رسول اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) عبد بودن و بندگی ایشان است و در تشهد نماز می‌خوانیم: «أشهد انّ محمداً عبده و رسوله».[13] اشک مخلصانه از خوف و خشیت خدا، یکی از مراتب عبودیت و بندگی و مقام کمال انسانی است؛ چنان‌که در روایتی از امام علی( علیه السلام ) آمده است: «عبودیت و بندگی خداوند متعال، در پنج چیز است که یکی از آن پنج چیز، «گریه از ترس خداوند»[14] می‌باشد.[15] بنابراین، اشک برای امام حسین( علیه السلام ) نیز یکی از اسباب و راه‌های رسیدن به آن کمال و مرتبه والای بندگی است.

[1]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار،ج 79، ص 91، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
[2].همان، ص 104.
[3]. شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 14، ص 504، مؤسسة آل البیت( علیه السلام )، قم، چاپ اول، 1409ق.
[4]. ر.ک: نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 11، ص 241 - 247، مؤسسة آل البیت( علیه السلام )، قم، چاپ اول، 1408ق.
[5]. کلینى، محمد، الکافی، محقق، مصحح، غفارى على اکبر - آخوندى، محمد، ج 2، ص 482، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407 ق.
[6]. وسائل الشیعة، ج 14، ص 504.
[7]. همان.
[8]. بحار الأنوار، ج ‏44، ص 288.
[9].همان.
[10]. ر.ک: نمایه‌های «عزاداری امام حسین( علیه السلام )، مایه حیات جامعه»، سؤال 348؛ «نقش عزاداری امام حسین( علیه السلام )»، 2302؛ «آغاز عزاداری امام حسین»، سؤال 3914؛ «جواز عزاداری امام حسین و روایات»، سؤال 7184.
[11]. وسائل الشیعة، ج 14، ص 501.
[12]. حج، 32.
[13]. شهادت می دهم به درستی که محمد( صلی الله علیه و آله و سلم ) بنده و فرستاده خداست.
[14]. «الْبُکَاءُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّه».
[15]. شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 178، مطبعة حیدریة، نجف، چاپ اول، بی‌تا؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 11، ص 244.

T