شیعه نیوز:
پرسش
چرا امام علی( علیه السلام ) علی‌رغم عصمتی که داشتند، امثال اشعث و زیاد را بر برخی مکان‌ها منصوب کردند تا بعد ناچار به عزل ایشان شوند؟ آیا نصب این گونه افراد خلاف درایت یک حاکم و از آن مهم‌تر عصمت ائمه( علیه السلام ) نیست؟
پاسخ اجمالی
برای تحلیل صحیح از وقایع تاریخی، توجه به تمام جوانب و شرایط مکانی و زمانی آن لازم است. در همین راستا به نکات ذیل توجه فرمایید:
1. از اموری که تمام جوامع به آن نیاز دارند داشتن فرمان‌روا و حاکمی است که جامعه را از هرج و مرج حفظ نماید. البته اگرچه اولویت با حاکم عادل می‌باشد، اما در صورت فقدان آن، جامعه ناگزیر از پذیرش حاکم ظالم است. امام علی( علیه السلام ) در این‌باره می‌فرماید: «وَ إِنَّهُ لَا بُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَمِیرٍ بَرٍّ أَوْ فَاجِرٍ یَعْمَلُ فِی إِمْرَتِهِ الْمُؤْمِنُ وَ یَسْتَمْتِعُ فِیهَا الْکَافِرُ...»؛[1] براى مردم حاکمى لازم است چه نیکوکار و چه بدکار، که مؤمن در عرصه حکومت او به راه حقّش ادامه دهد، و کافر بهره‌مند از زندگى گردد.[2]
2. همه عادلان توانایی اداره حکومت را ندارند.
3. با توجه به گستره وسیع حکومتی امام علی( علیه السلام )، به ندرت افرادی وجود داشتند که از هر دو ویژگی توانایی فرمان‌روایی و عدالت برخوردار باشند.
با توجه به شرایط فوق، ایشان ناچار در برخی موارد افرادی را برمی‌گزیدند که در حد ایده آل نبودند، اما با تغییرات و نظارت‌های مخفی و آشکار، آنان را مدیریت می‌کردند.
4. درباره این‌که این عزل و نصب‌های امام علی( علیه السلام ) با عصمت آن‌حضرت منافات دارد یا نه، باید گفت: معیار و میزان در انجام وظیفه علم عادی است. امامان معصوم( علیه السلام ) در اطاعت فرمان خدا به علم باطنی (علم غیب) خویش عمل نمی‌کردند و همانند دیگر افراد عادی رفتار می‌کردند، مگر در موارد خیلی استثنایی، و اگر امام بخواهد به علم غیب خود عمل کند دیگر نمی‌تواند الگو و اسوه مردم باشد؛ زیرا مردم چنین علمی را در اختیار ندارند. از جانب دیگر اگر اداره امور، خارج از جریان عادی اسباب و علل باشد دنیا دیگر دار تکلیف و امتحان و اختیار نخواهد بود. لذا این‌کار نه به علم امام علی( علیه السلام ) منافات دارد نه با عصمت آن‌حضرت.[3]
[1]. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، خطبه 40، ص 82، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[2]. انصاریان، حسین، ترجمه نهج البلاغه، ص 114، تهران، پیام آزادی، چاپ دوم، 1386ش.
[3]. ر.ک: «علم امام علی( علیه السلام ) به شهادت خود»، سؤال 9849؛ «رابطه علم خدا و معصومین به غیب با تکلیف»، سؤال 2178؛ «ضرورت عصمت و راه های تشخیص آن در امام( علیه السلام )»، سؤال 258.
T