شیعه نیوز:
پرسش
آیا پیامبر در غار حراء پیش از بعثت تحنث و خلوت‌گزینی داشتند؟ آیا روایات مربوط به آن صحت دارد؟
پاسخ اجمالی
نقل‌های تاریخی و روایی فراوانی از منابع شیعه و اهل‌سنت گزارش می‌کنند که پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) قبل از بعثت و یا حتی در ابتدای آن، گاه برای عبادت به غار حراء رفته و در آن‌جا خلوت می‌گزیدند. [1]
حتی اگر در سند و محتوای برخی از روایات موجود در این زمینه تشکیک شود، تواتر معنوی موجود در گزارش‌های مرتبط با این رویکرد پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) دچار آسیب نخواهد شد، و در همین راستا است که فردی مانند علامه مجلسی(ره) با قاطعیت اعلام می‌کند که موضوع عبادات و تفکرات آن‌حضرت در مناطقی، مانند کوه حراء، حقیقتی غیر قابل انکار و تردید است.[2]
در برخی از منابع، این نوع خلوت‌گزینی را عملی می‌دانستند که در جاهلیت نیز مرسوم بوده و «تحنث» نام داشت. [3]
«تحنّث» به معنای اجتناب از گناه است.[4] معانی دیگری نیز برای این واژه؛ مانند تعبّد، دوری از بت‌ها، تألّه و تبرّر ارائه شده است.[5]
گروهی خواسته‌اند این شبهه را وارد کنند که اسلام که آموزه‌هایش رهبانیت و گوشه‌گیری و خلوت‌گزینی و دوری از اجتماع را نمی‌پذیرد،[6] چگونه پیامبرش در ابتدای زندگی، روشی را دنبال می‌کرد که هم نوعی صومعه‌نشینی به شمار آمده و هم ریشه در دوران جاهلیت داشته است؟
در پاسخ باید گفت:
1 . هر عملی که در جاهلیت انجام می‌شد لزوماً رفتاری ناپسند به شمار نیامده، بلکه برخی از آنها، نظیر حج از دین حنیف ابراهیم( علیه السلام ) سرچشمه گرفته بود. در همین راستا، برخی «تحنث» و «تحنف» را مترادف و به یک معنا دانسته[7] و می‌دانیم که معنای «تحنف»، التزام به دین حنیف ابراهیمی است.
2 . آنچه مورد پذیرش اسلام نیست، دوری کامل از جامعه بشری و فعالیت‌های اجتماعی در قالب رهبانیت مستمر می‌باشد. اما تحنث و خلوت با خدا آن هم در بخش کوچکی از زندگی از نظر اسلام نه تنها مردود نیست، بلکه بدان توصیه نیز شده است.
[1]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق: صبحی صالح، ص 300 – 301، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق؛ صحیح البخاری، ج 8، ص 82 – 83، قاهره، جمهوریة مصر العربیة، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامیة، لجنة إحیاء کتب السنة، چاپ دوم، 1410ق؛ السیرة النبویة، ج 1، ص 236، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، بی‌تا؛ تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ الطبری)، ج 2، ص 300، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق و ...
[2]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 18، ص 205 – 206، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404ق؛
[3]. ابن منده اصفهانى، الإیمان، ص 379، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1422ق.
[4]. ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، ج 4، ص 277، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 2001 م.
[5]. به عنوان نمونه، نک: ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 2، ص 138، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[6]. حدید، 27: «وَ رَهْبانِیَّةً ابْتَدَعُوها ما کَتَبْناها عَلَیْهِمْ إِلاَّ ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللَّهِ فَما رَعَوْها حَقَّ رِعایَتِها»
[7]. صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، ج 3، ص 75، نشر عالم الکتاب، بیروت، چاپ اول، 1414 ق. تَحَنَّثَ الرَّجُلُ و تَحَنَّفَ: أی تَعَبَّدَ و اعْتَزَلَ.
آیات مرتبط
سوره الأعراف (55) : ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ
سوره الرعد (10) : سَوَاءٌ مِنْكُمْ مَنْ أَسَرَّ الْقَوْلَ وَمَنْ جَهَرَ بِهِ وَمَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍ بِاللَّيْلِ وَسَارِبٌ بِالنَّهَارِ
سوره الحديد (27) : ثُمَّ قَفَّيْنَا عَلَىٰ آثَارِهِمْ بِرُسُلِنَا وَقَفَّيْنَا بِعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَآتَيْنَاهُ الْإِنْجِيلَ وَجَعَلْنَا فِي قُلُوبِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَرَحْمَةً وَرَهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ إِلَّا ابْتِغَاءَ رِضْوَانِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَايَتِهَا ۖ فَآتَيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ ۖ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ
سوره الانشراح (7) : فَإِذَا فَرَغْتَ فَانْصَبْ
سوره الانشراح (8) : وَإِلَىٰ رَبِّكَ فَارْغَبْ
T