شیعه نیوز:
پرسش
آیا در کتاب‌های شیعه چنین آمده است که؛ «خداوند سخت پیامبر را تحت فشار قرار داد و به او گفت: در هر صورت باید خلافت علی را اعلان نماید»؟ آیا این کفر شیعه نیست؟
پاسخ اجمالی
در مورد ابلاغ ولایت و وصایت امام علی( علیه السلام ) از سوی پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) به فرمان الهی در روایتی چنین نقل شده است:
جابر جعفی می‌گوید: محضر امام باقر( علیه السلام ) آیه «لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْءٌ»،[1] را خواندم و آن‌حضرت فرمود: «بله، به خدا سوگند که همه کارها به دست پیامبر است و معنایی که در گمانت داری، صحیح نیست، بلکه خداى تعالى هنگامی که به پیامبرش خبر داد تا ولایت على را اعلام نماید، پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) به اندیشه فرو رفت در دشمنى قومش با على( علیه السلام ) و حسد ایشان نسبت به او را می‌دانست، و در اثر این فکرها بود که دل‌آزرده شد. آن‌جا بود که خداوند به او خبر داد که او اختیاری در این جانشینی ندارد و این به خدا مربوط است که على را وصىّ پیامبر قرار داد تا ولىّ امر بعد از او باشد. معنای آیه این است، و چگونه پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) قادر به هیچ کاری نباشد، با آن‌که خداوند این اجازه را به او تفویض کرد که هر چه را او روا بداند، حلال باشد و آنچه را که ناروا بداند، حرام باشد، چنان‌که خداى تعالى فرمود: "هر چه را که رسول آورد آن‌را بگیرید و هر چه را که از آن نهى کرد خوددارى کنید"[2]».[3]
برخی از شبهه‌افکنان خواسته‌اند از این روایت استفاده کنند که شیعه اعتقادی کفرآمیز دارد مبنی بر این‌که با وجود نگرانی و به تنگ آمدن قلب پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم )، خدا او را تحت فشار قرار داده و مجبور به ابلاغ ولایت امام علی( علیه السلام ) کرده است! که صرف نظر از مباحث سندشناسی روایت، در این زمینه باید گفت؛ اوّلاً: فشار به پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) به آن معنا نبوده که علی‌رغم میل باطنی خود دست به کاری بزند. ثانیاً: تحت فشار قرار گرفتن پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) از جانب خداوند، موضوعی نیست که قائل شدن به آن موجب کفر باشد؛ زیرا برخی از آیات قرآن نیز بر این معنا دلالت دارد. خدای تعالی خطاب به پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) چنین فرمود: «اى فرستاده ما! آنچه را از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده ابلاغ کن، و اگر نکنى [گویى هیچ] پیام او را ابلاغ نکرده‌اى و خداوند تو را از [فتنه و شر] مردم نگه می‌دارد».[4] در این آیه شریفه که مربوط به ولایت حضرت علی( علیه السلام ) است،[5] خدا با تأکید بسیار از پیامبرش می‌خواهد که مأموریتی که به او واگذار شده است را انجام دهد و به پایان برساند و در این رابطه، به هیچ وجه ملاحظه واکنش مردم را نکند. این نوع برخورد خدا با پیامبرش برای نشان دادن اهمیت موضوعی است که باید پیامبر آن‌را به مردم ابلاغ می‌کرد.
به‌علاوه؛ این نوع خطاب‌ها، از باب این ضرب المثل است که «به در می‌گویند تا دیوار بشنود»؛ یعنی در واقع، مردم مورد خطاب هستند و به طور غیر مستقیم آنان تحت فشار و مورد سرزنش و تهدید قرار گرفته‌اند نه شخص پیامبر؛ چرا که آن‌حضرت معصوم و عبد مطلق خدا است و هیچ‌گاه از اوامر او سرپیچی نمی‌کند و خلاف رضای او اقدامی نمی‌کند. چنان‌که در روایت دیگری درباره مسئله ولایت امام علی( علیه السلام ) می‌خوانیم: امام باقر( علیه السلام ) می‌فرماید: «رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) حریص بود که حکومت ظاهری بعد از او نیز در دستان على( علیه السلام ) باشد، ولی خدا می‌دانست که این‌گونه نخواهد شد؛ از این‌رو به پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ای علی! سرانجام على به دست تو نیست، کار على و غیر على با من است، اى محمّد! آیا من چنین آیه‌ای را بر تو نازل نکرده‌ام: "الم. آیا مردم پنداشتند همین که بگویند ایمان آورده‌ایم کافی است و مورد آزمایش قرار نمی‌گیرند؟".[6] پس رسول خدا امر را به خدا واگذار نمود».[7]
[1]. آل عمران، 128.
[2]. حشر، 7.
[3]. عیاشى، محمد بن مسعود، التفسیر، ج 1، ص 197، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة، چاپ اول، 1380ق؛ فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى، تفسیر الصافی، ج 1، ص 379، تهران، مکتبة الصدر، چاپ دوم، 1415ق.
[4]. مائده، 67.
[5]. ر. ک: اثبات امامت امام علی( علیه السلام ) از قرآن 324
[6]. عنکبوت، 1 – 2.
[7]. تفسیر العیاشی، ج 1، ص 197 – 198.
آیات مرتبط
سوره آل عمران (128) : لَيْسَ لَكَ مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ أَوْ يُعَذِّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظَالِمُونَ
سوره المائدة (67) : يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ ۖ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ
T