پرسش
آیا جمله «کنت مع الانبیاء سرا و مع رسول الله جهرا» روایت معتبری است؟ ترجمه و شرح آن چیست؟
پاسخ اجمالی
بر طبق روایات معتبر، انوار پيامبر اكرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) و ائمه اطهار(علیه السلام ) پيش از همه، خلق شده‌اند و خداوند از پیامبران گذشته درباره ولایت امام علی و سایر ائمه اطهار(علیه السلام ) پیمان گرفته است.[1] البته روایت مورد پرسش، مُرسَل بوده و دارای سند نیست، در این روایت می‌خوانیم:
پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) به امام علی(علیه السلام ) فرمود: «كُنْتَُ مَعَ الأنْبياء سِرًّاً و معی جَهراً»؛[2] تو در سرّ و پنهان با پيامبران گذشته بودى، و با من در ظاهر و آشكار هستی. این روایت این گونه نیز آمده است: «بعث اللّه عليا مع كل نبىّ سرّا، و معى جهرا».[3]
این روایت - به طور مرسل و بدون سند- بیشتر در کتاب‌های عرفانی آمده است، اما از جهت متن و محتوا با روایات معتبر و مورد اطمینان دیگر که درباره گواهی دادن پیامبران به ولایت امام علی(علیه السلام ) و سایر ائمه اطهار(علیه السلام ) نقل شده، هم‌خوانی دارد.
تفسیر و شرح متن این روایت:
یکی از موضوعاتی كه در عرفان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، جايگاه و نقش انسان كامل در نظام هستى می‌باشد. انسان كامل به دليل برخوردارى از خلافت و ولايت الهى، با عالم و آدم، معيّت و همراهی داشته و دارد؛ زيرا این یک احاطه‌ای به حقايق هستی است که از خواص و آثار ولايت می‌باشد و به آن «احاطه قیّومی» می‌گویند؛ یعنی جهان هستى با معيّت و همراهی انسان كامل قائم است، که از سوی خدا به او داده شده است؛ چون صفات الهی در انسان كامل، ظاهر می‌شود و از آن‌جایی که «قیّوم» یکی از صفات الهی است، انسان کامل مظهر و تجلی معيت قيّومى حق تعالی است، به دیگر سخن؛ همه چيز در نزد خدای تعالی حاضر است و او احاطه قيّومى بر همه موجودات دارد، و هيچ چيزى از ديدگاه او پنهان نيست، و نه تنها علم او به هستى تعلق می‌گيرد، بلكه تمام مراتب و مشاهد وجودى، درجات علم اويند. انسان كامل نيز از اين جهت كه مظهر اسما و صفات حق تعالی است، می‌تواند مظهر معيّت قيّومى خداى متعال با همه موجودات باشد. از اين‌رو، حضرت امام على(علیه السلام ) که صاحب ولايت مطلقه است، در باطن، با همه افراد همراه بوده و شاهد اعمال همگان است، بلكه با همه چيز معيّت و همراهی دارد و این معيّت، جلوه‌اى از معيّت قيّومى خدای تعالی می‌باشد.[4]
[1]. ر.ک: «چگونگی خلقت پیامبر اکرم و نسبت وجود ایشان با سایر موجودات»، سؤال 12372؛ «تقدم وجود نوری پیامبر بر آدم»، سؤال 4378؛ «وحدت نورانیّت حضرت محمد( صلی الله علیه و آله و سلم ) و علی (علیه السلام )»، سؤال 7840؛ «پیمان پیامبران پیشین بر ولایت حضرت علی(علیه السلام )»، سؤال 3273.
[2]. عطار نيشابورى، فرید الدین، مظهر العجائب و مظهر الاسرار، ص 162، تهران، بی‌نا، 1323ش؛ کاشانی، ملا فتح الله، زبدة التفاسیر، ج 7، ص 269، قم، بنیاد معارف اسلامی، چاپ اول، 1423ق.
[3]. آملی، سيد حيدر، المقدمات من كتاب نص النصوص، ص 196، تهران، قسمت ايرانشناسی انستيتو ايران و فرانسه پژوهشهای علمي در ايران، چاپ اول، 1352ش؛
[4]. ر.ک: همان، ص 196 – 197؛ دهدارى شيرازى، محمد بن محمود، شرح خطبة البيان، محقق، مصحح، اكبرى ساوى، محمد حسين، ص 85 – 86، تهران، صائب، چاپ دوم، 1380ش؛ امام خمینی، مصباح الهداية إلى الخلافة و الولاية، محقق، مصحح، آشتيانى، سيد جلال الدين، ص 77، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، چاپ سوم، 1376ش؛ آشتيانى، سيد جلال الدين، شرح مقدمه قيصرى بر فصوص الحكم، ص 669 – 670، تهران، انتشارات امير كبير، چاپ سوم، 1370ش.
T
