چه گزارش‌هایی از زندگی قبل از ازدواج حضرت فاطمه زهرا( سلام الله علیها ) وجود دارد؟

شیعه نیوز:
پرسش
از دوران کودکى، یعنی تا سن هشت سالگی حضرت زهرا( سلام الله علیها ) گزارشات تاریخی وجود دارد؟
پاسخ اجمالی

با آن‌که گزارش‌هایی که در مورد دوران قبل از ازدواج حضرت فاطمه زهرا( سلام الله علیها ) وجود دارد،[1] کمتر از گزارش‌های مرتبط با سال‌های بعد است، اما با این وجود، نقل‌ها و روایاتی در مورد این دوره از زندگی حضرتشان نیز در منابع تاریخی و روایی وجود دارد که بدون بررسی دقیق سندی و محتوایی - که در جای خود باید بدان‌ها پرداخته شود - به چند گزارش در این زمینه اشاره می‌کنیم که اگر فرصت مناسبی به وجود آید، به خواست خدا به تکمیل این نوشتار خواهیم پرداخت:

نخستین سخن فاطمه( سلام الله علیها )

با ولادت حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) نور تابناکى[2] از او برخاست و بر همه‌ی خانه‏هاى‏ مکه تابید، و شرق و غرب زمین را روشن کرد. در این هنگام ناگاه ده بانو از حوریان بهشتى که در دست هر کدام طشت بهشتى و سطلی پر از آب کوثر بود، وارد شدند و آن‌حضرت( سلام الله علیها ) را شست‌وشو دادند و با دو جامه سفید بدن فاطمه( سلام الله علیها ) را پوشاندند. آن‌گاه حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) به یکتایى خدا و رسالت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) گواهى داد و چنین گفت: «گواهى می‌دهم که معبودى جز خداى یکتا و بی‌‏همتا نیست، و این‌که پدرم رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) سرور پیامبران، و شوهرم سرور اوصیاء، و دو فرزندم، حسن( علیه السلام ) و حسین( علیه السلام ) دو آقاى سبط هستند».[3]

نزول سوره کوثر

علت نزول سوره کوثر، تسلی خاطر به پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) در برابر کسانی است که آن‌حضرت را ابتر(بدون ذریه) می‌خواندند.[4]

نام‌گذاری حضرت فاطمه( سلام الله علیها )

امام باقر( علیه السلام ) فرمود: «وقتی حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) متولد شد، خدا به فرشته‏اى وحى کرد تا بر زبان پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) نام فاطمه( سلام الله علیها ) را جاری کند.[5]

زلزله بزرگ در لحظه ولادت حضرت فاطمه( سلام الله علیها )

در شب تولد حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) زلزله عظیمی در مکّه اتفاق افتاد که سنگ‌های بزرگی از کوه ابوقبیس جدا شد. آن قدر این زلزله ادامه داشت که ابوطالب بر بالای بلندی رفت و به خداوند عرض داشت: «إِلَهِی وَ سَیدِی أَسْأَلُک بِالْمُحَمَّدِیةِ الْمَحْمُودَةِ وَ بِالْعَلَوِیةِ الْعَالِیةِ وَ بِالْفَاطِمِیةِ الْبَیضَاءِ إِلَّا تَفَضَّلْتَ عَلَى تِهَامَةَ بِالرَّأْفَةِ وَ الرَّحْمَة...» و از برکت آن‌حضرات( علیه السلام ) زلزله قطع شد.[6]

غذای بهشتی برای حضرت فاطمه( سلام الله علیها )

با توجه به روایات، غذای حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) از جانب خداوند تأمین می‌شد.

امام باقر( علیه السلام ) فرمود: «پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) در چهره حضرت زهرا( سلام الله علیها ) آثار گرسنگى را تشخیص داد و او را روى زانوى راست خود نشانید(معلوم مى‏شود که حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) در سنین کودکى بوده است). پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) دعا کرد که اى خدایى که افتادگان را رفعت مى‏بخشى، و گرسنگان را سیر مى‏کنى، فاطمه( سلام الله علیها ) دختر پیامبرت را سیر کن. پس از این روز، حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) هرگز گرسنه‏ نشد.[7]

زندگی در شعب ابی‌طالب( علیه السلام )

حضرت زهرا( سلام الله علیها ) به همراه پدر و مادر خود بخشی از دوران کودکی را در شعب ابی‌طالب[8] حضور داشت.[9]

در سوگ مادر

امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «وقتى که حضرت خدیجه( سلام الله علیها ) وفات کرد، حضرت‏ فاطمه( سلام الله علیها ) به پدرشان گفت: مادرم کجاست؟ پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) نیز نمى‏دانست در پاسخ او چه بگوید. ناگهان جبرئیل( علیه السلام ) نازل شد و گفت: خدا فرمود که به فاطمه سلام برسان و بگو که مادرت در قصری از طلا که ستون آن از یاقوت سرخ است، مى‏باشد و در کنار «آسیه» همسر فرعون و «مریم» دختر عمران قرار دارد. حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) نیز در پاسخ گفت: خداوند سلام است و سلام از او است و به او نیز برمی‌گردد».[10]

کمک به پدر

سه نفر از اشرار قریش به نام‌های: نضر بن حارث، عقبه بن ابی معیط و عمرو بن عاص، کثافات شتری را بر سر و صورت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) که در حال سجده بود، ریختند. پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) همراه با گریه آنان را نفرین کرد. در این هنگام حضرت زهرا( سلام الله علیها ) با گریه و زاری همه آن کثافات را از رخسار پدرشان پاک کرد.[11]

همچنین پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) به همراه برخی از یاران خود در کنار کعبه نماز می‌خواند. ابو جهل شکمبه شتر را وقتى که پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) در سجده بود، بین شانه‏هاى حضرت گذاشت و رها کرد. بعد از آن دخترش فاطمه( سلام الله علیها ) آمد و آن را از پیامبر جدا کرد.[12]

هجرت حضرت زهرا( سلام الله علیها )

بعد از هجرت پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) به مدینه، امام علی( علیه السلام )، حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) را به همراه افراد دیگری که آنان نیز فاطمه نام داشتند به سمت مدینه بردند.[13] البته تا این زمان، هنوز ازدواجی میان آن دو بزرگوار رخ نداده بود.

حضرت فاطمه( سلام الله علیها )در مدینه

ام سلمه می‌گوید: پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) نگهدارى از حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) را به من سپرد، و من مى‏خواستم که آداب زندگى را به حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) بیاموزم، ولى فهمیدم که او ادبى برتر از من دارد و همه چیز را مى‏داند.[14]

خواستگاران حضرت فاطمه( سلام الله علیها )

از جمله کسانی که به خواستگاری حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) آمدند، عبدالرحمن بن عوف،[15] عثمان بن عفان[16] ابوبکر،[17] عمر[18] بودند، اما سرانجام حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) بعد از یکسال حضور در مدینه[19] با امام علی( علیه السلام ) ازدواج کرد.[20]

[1]. «زندگی‌نامه حضرت فاطمه زهرا( سلام الله علیها )»، 103996؛ «تاریخ تولّد حضرت زهرا ( سلام الله علیها )»، 9925.

[2]. «دیده شدن نور جسم حضرت زهرا( سلام الله علیها ) برای مردم»، 72270.

[3]. طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص 78، قم، بعثت، چاپ اول، 1413ق.

[4]. «تفسیر سوره کوثر»، 39269؛ «معنای شانئ و ابتر در سوره کوثر»، 55738؛ «اوصاف حوض کوثر»، 128.

[5]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 460، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[6]. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 1، ص 78، قم، رضی، چاپ اول، 1375ش.

[7]. مقریزی، تقی الدین‏، امتاع الاسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، تحقیق: نمیسی، محمد عبد الحمید، ج 11، ص 277، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1420ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 43، ص 77، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[8]. «علت محاصره بنی‌هاشم در شعب ابی‌طالب و سرانجام آن»، 91070.

[9]. مرعشی تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق و إزهاق الباطل، ج 25، ص 291، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، 1409ق.

[10]. شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، امالی، ص 175، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.

[11]. بحار الأنوار، ج ‏33، ص 229.

[12]. قطب الدین راوندی، سعید بن عبد اللّٰه، الخرائج و الجرائح، ج 1، ص 51، قم، مؤسسه امام مهدی (عج) ، قم، چاپ اول، 1409ق.

[13]. «دفاع امام علی( علیه السلام ) از کاروان حضرت فاطمه( سلام الله علیها ) در هنگام هجرت»، 111472.

[14]. دلائل الإمامة، ص 81 – 82.

[15]. همان، ص 82.

[16]. همان.

[17]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 3، ص 345، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[18]. همان.

[19]. کافی، ج ‏8، ص 340.

[20]. «زمان ازدواج علی ( علیه السلام ) با فاطمه ( سلام الله علیها )»، 18645؛ «حضور أسماء بنت عمیس در ازدواج فاطمه( سلام الله علیها )»، 26843.

T