آیا جنیان مانند آدمیان گوش و چشم دارند؟ آیا آنان از پیامبران( علیه السلام ) مبعوث در میان آدمیان پیروی می‌کنند؟

شیعه نیوز:
پرسش
بر اساس آیه قرآن که می‌فرماید: «قُلْ أُوحِیَ إِلَیَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِّنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا»، کیفیت شنیدن جنیان چگونه است؟ چگونه می‌فهمند؟ آیا مانند ما گوش دارند؟ آیا صحبت می‌کنند؟ آیا به زبان عربی تکلم دارند؟ آیا پیامبر ما پیامبر آنان هم هست؟
پاسخ اجمالی
1. گزارشی در قرآن کریم وجود دارد که بر اساس آن، جنیان به قرائت قرآن گوش فرا می‌دادند:
«قُلْ أُوحِیَ إِلَیَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقالُوا إِنَّا سَمِعْنا قُرْآناً عَجَباً»؛[1] بگو به من وحى شده که گروهی از جنّیان گوش فرا داده‌ و به دنبال آٔن گفته‌اند که ما سخن شگفت‌آوری به نام قرآن شنیده‌ایم.
تعبیر «أُوحِیَ إِلَیَّ»(به من وحى شده) نشان می‌دهد که پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) دست کم در این ماجرا شخصاً افراد جن را مشاهده نکرده، بلکه از طریق وحى به قرآن شنیدن آنان آگاه شده‌اند. در ضمن، این آیه به خوبى نشان می‌دهد که طایفه «جن» داراى عقل و شعور و فهم و درک هستند.[2] چنان‌که در آیه‌ای دیگر به برخورداری جنیان از ابزار فهم و درک چنین آمده است: «به یقین، گروه بسیارى از جن و انس را براى دوزخ آفریدیم آنها دل‌هایى دارند که با آن [اندیشه نمی‌کنند، و] نمی‌فهمند و چشمانى که با آن نمی‌بینند و گوش‌هایى که با آن نمی‌شنوند آنها همچون چهارپایانند، بلکه گمراه‌تر! اینان همان غافلانند [چرا که با داشتن همه‌گونه امکانات هدایت، باز هم گمراهند]».[3]
همچنین روایتی از رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) به این موضوع اشاره می‌کند که جسم برخی از گروه‌های جنیان مانند آدمیان است.[4] همچنین بر اساس آیات قرآن کریم، جنّیان به زبان انسان‌ها آشنا بوده و آن‌را می‌فهمند:
«گفتند: اى قوم ما! ما کتابى را شنیدیم که بعد از موسى نازل شده، هماهنگ با مطالب آن کتاب بوده و هدایتگر خلائق به سوى حقّ و راه راست است».[5] در این زمینه باید گفت که اگر جنّیان به زبان انسان‌ها آشنا نبودند، نمی‌توانستند به‌سوى قوم خود بازگردند و آنان را براساس محتوای قرآن، اندرز بدهند.
بنابر آنچه گفته شد، جنّینان نیز مانند انسان‌ها دارای ابزارهای احساس‌گری؛ مانند قلب و چشم و گوش و فهم هستند، اما کیفیتشان چگونه است، چیزی در منابع اسلامی نیافتیم.
2. اما در پاسخ به این سؤال که آیا پیامبر انسان‌ها، پیامبر جنّیان هم هست، باید گفت: برای جنیان دو مقطع زمانی قابل تصور است؛ قبل از خلقت بشر و بعد از خلقت بشر!
آنچه از آیات و روایات برداشت می‌شود آن است که پس از آفرینش انسان‌ها، جنّیان نیز مکلف بوده‌اند که از پیامبرانی که در میان انسان‌ها برانگیخته شده بود، پیروی نمایند. بر همین اساس بسیاری از اجنّه به پیامبران الهی ایمان آورده و گروهی دیگر ایمان نیاورده و کافر شدند. از این‌رو است که گروهی از جنیان به امر سلیمان به فعالیت‌هایی می‌پرداختند.
اما قبل از خلقت بشر، آن‌گاه که بشر نبود و جنیان بودند، شاید بتوان گفت که قبل از خلقت حضرت آدم( علیه السلام ) راهنمایانی از جنس خود آنان در میانشان وجود داشته است.[6]
همچنین حتی اگر وجود پیامبران موازی را هم بپذیریم، خللی ایجاد نخواهد شد؛ زیرا دعوت همه - از آن‌رو که از جانب خدا است - یکی بوده و تعارضی با هم نخواهد داشت.
[1]. جنّ، 1.
[2]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏25، ص 102، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[3]. اعراف، 179؛ ر. ک: رشیدالدین میبدى، احمد بن ابى سعد، کشف الأسرار و عدة الأبرار، ج ‏3، ص 793، تهران، امیر کبیر، چاپ پنجم، 1371ش؛ حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج ‏8، ص 491، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
[4]. «أجسادهم کأجساد بنی آدم»؛ قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج ‏1، ص 318، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول، 1364ش.
[5]. احقاف، 30.
[6]. ر. ک: «پیامبران اجنّه قبل از خلقت بشر»، 792.
آیات مرتبط

سوره الأنعام (128) : وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ ۖ وَقَالَ أَوْلِيَاؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنَا بِبَعْضٍ وَبَلَغْنَا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنَا ۚ قَالَ النَّارُ مَثْوَاكُمْ خَالِدِينَ فِيهَا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ ۗ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ
سوره الأنعام (130) : يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِي وَيُنْذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَٰذَا ۚ قَالُوا شَهِدْنَا عَلَىٰ أَنْفُسِنَا ۖ وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَشَهِدُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُوا كَافِرِينَ
سوره الأعراف (38) : قَالَ ادْخُلُوا فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ فِي النَّارِ ۖ كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَهَا ۖ حَتَّىٰ إِذَا ادَّارَكُوا فِيهَا جَمِيعًا قَالَتْ أُخْرَاهُمْ لِأُولَاهُمْ رَبَّنَا هَٰؤُلَاءِ أَضَلُّونَا فَآتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِنَ النَّارِ ۖ قَالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَلَٰكِنْ لَا تَعْلَمُونَ
سوره الأعراف (179) : وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا ۚ أُولَٰئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ
سوره الكهف (50) : وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ ۗ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ ۚ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا
سوره فصلت (25) : وَقَيَّضْنَا لَهُمْ قُرَنَاءَ فَزَيَّنُوا لَهُمْ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَحَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ إِنَّهُمْ كَانُوا خَاسِرِينَ
سوره الأحقاف (18) : أُولَٰئِكَ الَّذِينَ حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ إِنَّهُمْ كَانُوا خَاسِرِينَ
سوره الأحقاف (29) : وَإِذْ صَرَفْنَا إِلَيْكَ نَفَرًا مِنَ الْجِنِّ يَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوا أَنْصِتُوا ۖ فَلَمَّا قُضِيَ وَلَّوْا إِلَىٰ قَوْمِهِمْ مُنْذِرِينَ
سوره الأحقاف (30) : قَالُوا يَا قَوْمَنَا إِنَّا سَمِعْنَا كِتَابًا أُنْزِلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَىٰ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ وَإِلَىٰ طَرِيقٍ مُسْتَقِيمٍ
سوره الأحقاف (31) : يَا قَوْمَنَا أَجِيبُوا دَاعِيَ اللَّهِ وَآمِنُوا بِهِ يَغْفِرْ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَيُجِرْكُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ
سوره الذاريات (56) : وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ
سوره الرحمن (39) : فَيَوْمَئِذٍ لَا يُسْأَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَلَا جَانٌّ
سوره الجن (1) : قُلْ أُوحِيَ إِلَيَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقَالُوا إِنَّا سَمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا
سوره الجن (11) : وَأَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَمِنَّا دُونَ ذَٰلِكَ ۖ كُنَّا طَرَائِقَ قِدَدًا
سوره الجن (13) : وَأَنَّا لَمَّا سَمِعْنَا الْهُدَىٰ آمَنَّا بِهِ ۖ فَمَنْ يُؤْمِنْ بِرَبِّهِ فَلَا يَخَافُ بَخْسًا وَلَا رَهَقًا
سوره الجن (14) : وَأَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَمِنَّا الْقَاسِطُونَ ۖ فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُولَٰئِكَ تَحَرَّوْا رَشَدًا

T