پرسش
درد دل کردن و بازگو کردن مشکلات مالی و جسمی و ..... به دوست و آشنا از نظر اسلام چه حکمی دارد؟
پاسخ اجمالی
گفتنی است که در جریان قرار دادن دیگران از وضع زندگی و مشکلات آن به نیت استفاده از یاری افراد مؤمن و دلسوز و یا بهره‌گیری از مشورت‌های آنان، به خودی خود منع شرعی ندارد.[1] از همین‌‌رو است که اموری مانند قرض و امانت در اسلام روا شمرده شده است.
در همین راستا امام علی( علیه السلام ) می‌فرمایند: «شخص نیازمند اگر مشکلات خود را با مؤمن در میان گذارد و از او درخواست یاری نماید، گویا از خداوند درخواست یاری نموده است...».[2]
با این وجود در روایات توصیه شده است که انسان تا می‌تواند به مجرد بروز یک مشکل ساده، آن‌را با دیگران در میان نگذارد و به راحتی دست نیاز به سوی دیگران دراز نکند؛ چرا که این مسئله در رشد معنوی او تأثیر زیادی دارد:
1. رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ): «اى على! خدا فقر را نزد بنده‌اش به امانت گذاشته، هر کس آن‌را نهان دارد، خدا پاداش او را برابر پاداش روزهدارى قرار خواهد داد که به عبادت نیز بپاخاسته است..».[3]
2. امام علی( علیه السلام ): «سه چیز از گنج‌های بهشت است: پنهان کردن صدقه، گرفتاری و بیماری».[4]
3. امام علی( علیه السلام ): «... شکیبائى بر مصیبتها و پوشاندن غم‌ها از گنج‌هاى نیکىها و خوبی‌ها است».[5]
4. امام صادق( علیه السلام ): «خدا رحمت کند آن بندهاى را که ... از اظهار حاجت خوددارى کند؛ زیرا درخواست از دیگران، هم موجب خوارى در دنیا بوده و هم مردم او را بی‌نیاز نخواهند ساخت». [6]
از این‌رو برخی فقها فتوا به استحباب مخفی داشتن بیماری تا سه روز[7] و روا نبودن بیان مشکلات نزد غیر مسلمانان داده‌اند.[8] امام علی( علیه السلام ) فرمود: «...اگر شخصی مشکلات خود را در نزد شخص کافر بیان نماید، مانند آن است که از خداوند شکایت کرده است».[9]
در عین حال سفارش شده است که اگر فردی با شما درددل کرد و مشکلش را با شما گفت، در رفع این مشکل تلاش کنید:
اسماعیل بن عمّار صیرفى مىگوید: به امام صادق( علیه السلام ) گفتم: آیا مؤمن براى مؤمن رحمت است؟ فرمود: آرى. گفتم: چگونه؟ فرمود: هر مؤمنى که برادرش براى تقاضاى حاجتى نزد او بیاید، این خود رحمتى است که خدا آن‌را به سوى او فرستاده و در دست‌رسش قرار داده است، پس اگر حاجتش را برآورد، رحمت خدا را پذیرفته، و اگر او را از حاجتش محروم کند، با این‌که قدرت برآوردن آن‌را دارد، در حقیقت رحمتى که پروردگار به سوى او فرستاده و در دست‌رس وى قرار داده را نپذیرفته است.[10]
[1]. «علت کمک گرفتن امامان( علیه السلام ) از دیگران»، 91106؛ «درخواست کمک مالی امام علی( علیه السلام ) از شخص یهودی»، 91960
[2]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، ص 551، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ترجمه، مصطفوی، سید جواد، ج 2، ص 260، تهران، کتاب فروشی علمیه اسلامیه، چاپ اول، 1369ش.
[4]. مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 1، ص 330، قم، مؤسسة آل البیت ( علیه السلام )، چاپ اول، 13ق.
[5]. على بن موسى، امام هشتم( علیه السلام )، صحیفة الإمام الرضا( علیه السلام )، محقق، مصحح، نجف، محمد مهدى، ص 66 – 67، مشهد، کنگره جهانى امام رضا( علیه السلام )، چاپ اول، 1406ق.
[6]. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، النص، ص 183- 184، قم، دار الشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، 1406ق.
[7]. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، ج 2، ص 332، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت( علیه السلام )، چاپ اول، 1421ق؛ آملی، میرزا محمد تقی، مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، ج 5، ص 337، تهران، مؤلف، چاپ اول، 1380ق.
[8]. طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم، سؤال و جواب، محقق، مصحح، محقق، سید مصطفی، مدنی بجستانی، سید محمد، وحدتی شبیری، سید حسن، ص 270، مرکز نشر العلوم الإسلامی، تهران، چاپ اول، 1415ق؛ جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت( علیه السلام )، ج 1، ص 435، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، 1426ق.
[9]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، ص 551، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[10]. ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، ص 248.
آیات مرتبط
سوره البقرة (273) : لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا ۗ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ
سوره يوسف (86) : قَالَ إِنَّمَا أَشْكُو بَثِّي وَحُزْنِي إِلَى اللَّهِ وَأَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ
T
