شیعه نیوز:
پرسش
قرض دادن مستحب است یا واجب؟ در روایات آمده است: «کسی که برادر مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد بهشت بر او حرام می‌شود». اگر پول داشته باشیم و کسی قرض خواست آیا واجب است بدهیم؟ اگر ندهیم بهشت بر ما حرام می‌شود؟
پاسخ اجمالی
در منابع فقهی حکم به وجوب قرض دادن - حتی در صورت توانایی - نشده، بلکه مستحب مؤکد دانسته شده است.[1]
با این وجود قرض دادن به برادران دینى، سنتی اسلامى و از مستحباتی است که در آیات و روایات تأکید فراوانی بر آن شده[2] و خوددارى از آن در صورتی که توان مالی وجود داشته باشد، عملى ناپسند و مورد نکوهش است.
روایات فراوانی در مورد قرض وجود دارد که به یک مورد آن اشاره می‌کنیم:
پیامبر اسلام( صلی الله علیه و آله و سلم ) در نکوهش کسانی که توان مالی دارند، اما از قرض دادن خوددارى می‌کنند فرمود: «کسى که برادر مسلمان و نیازمندش براى قرض گرفتن به او روى بیاورد و او با این‌که توانایى دارد، خواسته وى را تأمین نکند، خداوند از بهشت محرومش می‌سازد».[3]
توضیح این‌که:
ما با تمام اموال و سرمایه‌ها متعلق به پروردگارمان هستیم. وقتی که خدا سرمایه از آن خدا است، و برای قرض دادن و برطرف کردن نیاز دیگران هیچ عذر و بهانه‌ای نیست؛ چرا حاجت برادران دینی را برآورده نکنیم. چه بسا خداوند ما را وسیله قرار داده جهت برآورده کردن احتیاجات نیازمندان و ما نباید بی‌اعتنا باشیم. خداوند می‌خواهد مشکل بعضی‌ها را به دست ما برطرف سازد و در عوض، اجر و پاداش فراوانی هم به ما بدهد. وقتی ما نسبت به دستور خدا و پیامبر که در توانمان هست بی‌اعتنا باشیم، روز قیامت خداوند هم برای ورود ما به بهشت بی‌اعتنا خواهد بود.
با این وجود این روایت ناظر به حرمت خودداری از قرض نیست؛ زیرا محروم شدن از بهشت نه بدان دلیل است که شخصی که قرض نداده واجبی را ترک کرده و حرامی را انجام داده است، بلکه بدان معنا است که در صورت خودداری فرد متمکن از قرض‌دادن، خداوند او را از برخی بخشش‌ها و تخفیفاتی که در قیامت شامل نیکوکاران می‌شود محروم خواهد کرد و در عمل او نه به دلیل قرض‌ندادن، بلکه به دلیل گناهانی که انجام داده و مشمول بخشش نشده از بهشت محروم خواهد شد.
[1]. علامه حلی، یوسف بن علی، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، ترجمه و شرح، شعرانی، ابو الحسن، ج 2، ص 379، تهران، منشورات إسلامیة، چاپ پنجم، 1419ق؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 2، ص 390، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق.
[2]. ر.ک: «قرض الحسنه و برتری آن نسبت به صدقه»، سؤال 13033.
[3]. عاملی، شیخ حرّ، وسائل الشیعة، ج 16، ص 389،قم، مؤسسة آل البیت( علیه السلام )، 1409ق.
آیات مرتبط
سوره البقرة (245) : مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً ۚ وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ
سوره المائدة (12) : وَلَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقِيبًا ۖ وَقَالَ اللَّهُ إِنِّي مَعَكُمْ ۖ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلَاةَ وَآتَيْتُمُ الزَّكَاةَ وَآمَنْتُمْ بِرُسُلِي وَعَزَّرْتُمُوهُمْ وَأَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَلَأُدْخِلَنَّكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ۚ فَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَٰلِكَ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ
سوره الحديد (11) : مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ
سوره الحديد (18) : إِنَّ الْمُصَّدِّقِينَ وَالْمُصَّدِّقَاتِ وَأَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعَفُ لَهُمْ وَلَهُمْ أَجْرٌ كَرِيمٌ
سوره التغبن (17) : إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ۚ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ
T
