چالش‌ های رئیس سازمان اطلاعات پاکستان

به گزارش «شیعه نیوز»، موضوع ریاست سازمان اطلاعات ارتش پاکستان (آی اس آی) در سال‌های اخیر بحث برانگیز بوده است. ژنرال «رضوان اختر» فرمانده ارشد ایالت سند و فرمانده تکاوران ارتش در این ایالت به عنوان رئیس سازمان اطلاعات پاکستان انتخاب شد. اگر وی طوری دوره خود را به پایان رساند که شهرت وی خدشه‌دار نشود در این مرحله یک موفقیت به حساب می‌آیدانتصاب ژنرال اختر وی را دومین فرد قدرتمند در ارتش پس از فرمانده ارتش و احتمالا در کشور می‌سازد.

همچنین این انتصاب وی را در وضعیت دشواری قرار می‌دهد که با تغییرات اساسی در مناسبات امنیتی منطقه و بی‌ثباتی سیاسی در داخل کشور مشخص می‌شود.بر اساس گزارش روابط عمومی سازمان اطلاعات پاکستان، ژنرال اختر فارغ‌التحصیل دانشگاه دفاع ملی اسلام‌آباد است. وی همچنین در یک دوره جنگ در دانشکده ارتش ایالات متحده در «کارلایل پنسیلوانیا» شرکت داشته است.ژنرال اختر سمت‌های گوناگونی در عملیات‌های ضد شورش در منطقه قبیله‌ای شمال غربی و در جنوب کراچی که مورد تهاجم شبه‌نظامیان، جوخه‌های مرگ فرقه‌ای و قومی و باندهای جرم و جنایت بوده، داشته است.

به این ترتیب بسیاری بر این باورند که وی ترکیب مناسبی از تجارب عملی برای سازمان اطلاعاتی که مرکز مسائل امنیتی نه تنها در داخل پاکستان بلکه در سراسر منطقه جنوب آسیا و جاهای دیگر بوده را دارد.در شرایط کنونی تصمیم ژنرال راحیل شریف فرمانده ارتش در مورد جایگزینی ۶ ژنرال سه ستاره بازنشسته ارتش باید به حدس و گمان‌ها در مورد وجود توطئه از طریق سیاست‌های ناسالم که باعث بی‌ثباتی در کشور است پایان دهد.

ممکن است وی ژنرال‌های جوان‌تر را در سمت‌های کلیدی مانند رئیس سرویس امنیتی و فرماندهان سپاه در پیشاور و کراچی منصوب کند اما همه این‌ها دارای تجربه عملی مبارزه با تروریسم و عملیات ضد شورش هستند.جالب‌ترین انتخاب که باعث بیشترین بدبینی می‌شود انتخاب ژنرال رضوان اختر است. وی چهره شناخته‌شده‌ای به عنوان فرمانده تکاوران سند زمانی که پلیس عملیات علیه جنایتکاران در کراچی را راه‌اندازی کرد، است.

این عملیات از منظر عمومی در کاهش جرم و جنایات تاثیر زیادی نداشته (هرچند مقامات ادعا می‌کنند کاهش قتل‌های هدفمند نتیجه این عملیات است). یکی دیگر از نقاط ضعف وی نداشتن راهکار مناسب برای مقابله با گروه‌های فرقه‌ای افراطی بوده است.اما واضح است که مقامات ارشد ارتش و از جمله فرمانده ارتش دید متفاوتی از عملکرد اختر داشتند. از این رو، نه تنها وی به رتبه ارتشبد ترفیع یافت بلکه بی‌شک یکی از قدرتمندترین سمت‌ها در دستگاه امنیتی کشور را نیز به دست آورده است.

** آی اس آی و هدایت جریان‌های سیاسی

ژنرال اختر اعتبار خود را در دانستن مسائل بلوچ، سیاست و آداب و رسوم و شیوه‌های قبیله ای دارد. این که چگونه وی این دانش را در استانی به کار برد که بسیاری از مردم، سازمان اطلاعات را به عنوان یک تبه‌کار و متجاوز به اساسی‌ترین حقوق خود می‌دانند برای سیاست مهم است.

در حال حاضر ژنرال «ظهیر الاسلام» که قرار است در بحران سیاسی حال حاضر سمت خود را ترک کند متهم به مهندسی برخی جریان‌ها است. بنابراین شاید اگر به طور کلی رئیس جدید آی اس آی از سیاست و بحران‌های امنیت ملی فاصله گیرد بتواند عملکرد بهتری نسبت به پیشینیان خود داشته باشد.با این حال، سیاست و آی اس آی به هم مربوطند و سیاست آن در سال‌های اخیر در مورد اتخاذ استراتژی در برابر شبه‌نظامیان افراط‌گرا و کمک به بازگرداندن امنیت داخلی چالش اساسی‌تری را بوجود آورده است.

در همین راستا، تجربه ژنرال اختر در مبارزه با تروریسم در کراچی به عنوان فرمانده تکاوران و تجربه ضد شورش در وزیرستان شمالی به عنوان یکی از فرماندهان به وی مهارتی داده که در مقابله با مشکلات بسیار ارزشمند است.هرچند چالش بزرگتر ممکن است توسعه یک استراتژی جامع برای مبارزه با ستیزه‌جویی و ترک عادات قدیمی رهبری نظامی از اتخاذ سیاست‌های امنیتی که ریشه در ترس و جاه طلبی دارند، باشد.

رویترز به نقل از یک منبع نظامی می‌گوید که ژنرال اختر در منطقه جنگی و سیاسی مثل کراچی خدمت کرده در حالی که هنوز غیر سیاسی باقی مانده است.وی مورد احترام بسیاری از نسل جدید افسران ارتش است که شبه‌نظامی‌گری را تهدید مهم‌تری از هند برای امنیت ملی پاکستان می‌دانند.وی همچنین به عنوان کسی که معتقد به یک روند سیاسی غیر نظامی که در آن نقش ارتش باید دفاع در برابر دشمنان خارجی باشد، به تصویر کشیده می‌شود.اما در کشوری مانند پاکستان که دارای سابقه کودتای نظامی است، این‌ها تنها عبارات خوش‌بینانه‌ای که یک افسر ارتش مخالف توطئه‌های سیاسی برای بی ثبات کردن دولت غیرنظامی است، می‌باشد.

** رئیس جدید آی اس آی و تهدیدات امنیت داخلی

با توجه به روند سیاسی موجود برخی ناظران در مورد اینکه آیا فرمانده ارتش کنترل کاملی بر آی اس آی دارد و یا اینکه رئیس آی اس آی کنترل کامل بر سازمان وسیع خود دارد ابراز نگرانی می‌کنند.

اگر ژنرال راحیل شریف فرمانده ارتش تشخیص دهد که نیاز به یک رویکرد متفاوت برای مقابله با جنبش جدایی طلب بلوچ وجود دارد این تغییر انجام خواهد شد. با این حال این تنها چالش بزرگ پیش روی رئیس جدید آی اس آی نخواهد بود.ژنرال «خالد ربانی»، فرمانده سپاهی که عملیات ضرب عضب را رهبری می‌کند و به زودی بازنشسته می‌شود در مورد نیاز به مقابله با تهدید امنیت داخلی به عنوان یک چالش جامع که به معنی حملات اطلاعاتی علیه تروریست‌ها در جنوب پنجاب، سند و حتی بلوچستان است، صحبت می‌کند.

از اظهارات این ژنرال که در رسانه‌ها منتشر شده می‌توان چنین برداشت کرد: کسانی که خوشبین هستند آن را نقطه عطف سیاست نظامی برای استفاده از برخی از گروه‌های شبه نظامی مستقر در جنوب پنجاب و سایر نقاط کشور به عنوان ابزار سیاست خارجی می‌بینند.بیانیه ژنرال ربانی همچنین به عنوان یک فکر جدی برای احزاب سیاسی و سیاستمدارانی که به دنبال یاری این گروه‌های فرقه‌ای هستند نیز اطلاق می‌شود.

برخی از این گروه‌ها به شدت بر نگرش حال حاضر در جامعه تاثیر می‌گذارند، به خاطر اینکه آنان مسلح و خطرناک هستند و احساس می‌کنند با مصونیت از مجازات هر کاری می‌توانند انجام دهند، حتی کسانی که با ایدئولوژی این گروه‌ها مخالفند قادر نیستند و یا تمایلی به مقابله با آن ندارند.ارتش تحت فرمان ژنرال شریف عملیات ضرب عضب را راه‌اندازی کرد چرا که پیشینیان آنان با عدم تصمیم‌گیری در مورد تقابل با گروه‌های افراطی جان بسیاری را به خطر انداخته‌اند.مطمئنا رئیس فعلی باید قاطعانه‌تر عمل نماید و دولت و ارتش باید یک تلاش هماهنگ برای از بین بردن این تهدید بالقوه داشته باشند.

** اختلافات دولت و آی اس آی

قرار است ۸ نوامبر ژنرال اختر پست ریاست را از ژنرال ظهیر الاسلام تحویل بگیرد کسی که قدرت یا ضعف او به ویژگی‌های شخصی‌اش بستگی نداشته بلکه به این بستگی دارد که کشور توسط دولت نظامی یا غیر نظامی اداره می‌شود.برای مثال، در طول سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۸ در رژیم نظامی ژنرال« ضیاء الحق» هیچ تنشی بین دولت و آی اس آی وجود نداشته است.

اما در سال‌های اخیر از زمانی که دموکراسی در کشور برقرار شد، فرماندهان ارتش و آی اس آی با هم در مورد ایجاد و سرمایه گذاری روی یک اتحاد سیاسی، استفاده از نمایندگان مجلس و تقلب در انتخابات، اختلافاتی پیدا کردند.با این حال از زمان خروج پرویز مشرف، آی اس آی مورد توجه بوده است.برای مثال ژنرال احمد شجاع پاشا، زمانی که دستور دولت مبنی بر سفر به هند و به اشتراک گذاری اطلاعات در مورد حمله ۲۰۰۸ بمبئی را نپذیرفت، مورد توجه عموم قرار گرفت.

وی همچنین به خاطر «رسوایی مموگیت» نیز شناخته شده است، اتهاماتی مبنی بر اینکه حاکمان غیر نظامی پاکستان از آمریکا برای جلوگیری از کودتای نظامی احتمالی علیه دولت آصف زرداری درخواست کمک کردند. و به یاد ماندنی‌ترین آنها این بود که «اسامه بن لادن» توسط نیروهای آمریکایی در خاک پاکستان کشته شد و این سرشکستگی بزرگی برای ارتش پاکستان به حساب می‌آمد.جانشین ژنرال پاشا، ژنرال ظهیر الاسلام، نیز متهم است که تظاهرات کنونی ضد دولتی را سازماندهی کرده است. در حال حاضر رضوان اختر تظاهرات کنونی در برابر نواز شریف، نخست وزیر را چگونه خواهد دید.

** استراتژی مبارزه با شبه نظامی‌گری

بسیاری می‌گویند عملکرد ژنرال رضوان اختر نیز با پیشینیان وی تفاوتی نخواهد داشت.وی در حالی این سمت را به عهده گرفته که یک دولت غیرنظامی در قدرت است و در حال حاضر ۲ گروه مخالف دولت نیز در صحنه هستند.و همچنین برنامه خروج نیروهای ناتو در طول ۳ ماه آینده این سوال مهم را در اذهان ایجاد می‌کند که بنابراین چه وضعیتی برای آی اس آی و دخالت آن در افغانستان و طالبان پیش خواهد آمد؟

سال گذشته زمانی که اختر به عنوان فرمانده تکاوران در کراچی در دادگاه شهادت داد که بار سلاح و مهمات ناتو در بندر کراچی مفقود شده است. آیا این امر نشان می‌داد که آمریکایی‌ها شورشیان را در کراچی مسلح کرده بودند؟ یا این امر نشان می‌داد کسی که در کراچی نفوذ داشت و می‌توانست از آن سلاح‌ها استفاده کند آنها را به سرقت برده بود؟ در آن زمان بسیاری این اتهام را علیه جنبش متحده قومی در کراچی مطرح کردند.ادعاهای ثابت نشده‌ای نیز وجود داشته که ژنرال اختر با عناصر طالبان پاکستان برای محدود کردن نفوذ جناح مسلح جنبش متحده قومی کار می‌کرده است.

به این ترتیب در حالی که آی اس آی به دخالت در سیاست ادامه می‌دهد یک معیار مناسب‌تر از عملکرد ژنرال اختر این خواهد بود که آیا وی استراتژی ضد شورش را که منجر به احیای امنیت داخلی می‌شود را در پیش خواهد گرفت.یک عامل بسیار مهم در دستیابی به این امر می تواند این باشد که تا چه حد ژنرال اختر می تواند رهبری نظامی را با این واقعیت آشتی دهد که امنیت داخلی بهبود یافته می‌تواند نقش سیاسی ارتش را کاهش دهد و در نتیجه منافع بلند مدت اقتصادی آن را تهدید کند.