احتمال تغییر مسیر سیاسی اخوانی‌ها در آینده
به گفته کارشناسان، این تصمیم ضربه جدیدی به اخوانی ها وارد کرده است و چه بسا مسیر سیاسی آنان را در آینده تحت تاثیر قرار دهد.به عقیده آنان این تصمیم قطر تحت فشار کشورهای عربی خلیج فارس به ویژه عربستان اتخاذ شده و درواقع مسئولان قطر در مورد آن متقاعد نشده بودند.در این میان گروه اخوان المسلمین، درخواست مسئولان قطری را محترم شمرده و اعلام کردند آن را اجابت خواهند کرد.
به گفته منابع اخوانی، مسئولان قطری برای هفت تن از رهبران این گروه که در خاک این کشور اقامت دارند، ضرب الاجل یک هفته ای تعیین کرده و بر لزوم خروج این افراد از قطر در مدت تعیین شده تاکید کردند.
تصمیم قطر برای اخوانی‌ها غیر منتظره بود
این منابع با اشاره به اینکه تصیمیم قطر غیرمنتظره بوده و چه بسا در آینده تعداد بیشتری از اعضای اخوان المسلمین را نیز شامل شود، اعلام کردند: رهبران این گروه دلیل واقعی این تصمیم مسئولان قطری را نمی دانند.به هر حال ضرب الاجل قطر برای این تعداد از رهبران اخوان المسلمین دو روز پس از کنفرانس بین المللی مربوط به ائتلاف بین المللی علیه داعش اتخاذ شد.
در این کنفرانس که در جده برگزار شد حدود ۴۰ کشور از جمله ده کشور عربی شرکت داشتند و پیش بینی می شود که نتیجه به حمله شدید علیه گروههای جهادی در منطقه عربی از جمله عراق، سوریه و سومالی منتهی شود.در این میان تصمیم قطر علیه اخوانی ها در شرایطی اتخاذ شده است که اعضای این گروه در مصر با پیگردهای امنیتی و دستگیری های بی سابقه ای روبه رو هستند که دستگیری محمد مرسی رئیس جمهور برکنار شده مصر و محمد بدیع رهبر این گروه نیز در همین راستا صورت گرفت.
همچنین این دستگیری ها بیشتر رهبران درجه یک و دو اخوان المسلمین را شامل شد از همین رو تعدادی از آنان به خارج گریخته و حکم اعدام صدها نفر از آنان نیز صادر شد .دولت مصر یک ماه پیش اخوان المسلمین را گروهی تروریستی اعلام کرده و حکم قضائی منحل شدن آن و نیز حزب آزادی و عدالت را صادر کرد.همچنین مسئولان مصری حکم مصادره اموال و دارائی های رهبران اخوان المسلمین را صادر کردند که در صدر آنان خیرت الشاطر معاون اول رهبر این گروه بود که به مرد قدرتمند اخوانی ها شهرت داشت و در زمان محمد مرسی این گروه را مدیریت می کرد.
منحرف کردن نگاهها
برا ساس ارزیابی های کارشناسان سیاسی، تصمیم مسئولان قطری مبنی بر تعیین ضرب الاجل برای هفت تن از رهبران اخوان المسلمین در حالی اتخاذ شد که به آنان در مورد چنین تصمیمی متقاعد نشده بودند، بلکه در اثر فشارهای کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان و امارات متحده عربی این تصمیم را گرفتند.معتز سلامة، مدیر واحد پژوهش های خلیجی مرکز مطالعات سیاسی الاهرام در این باره گفت: هنوز زود است که تصمیم قطر برای بیرون راندن هفت تن از اعضای ارشد اخوانی را رویکرد نهایی سیاست خارجه این کشور دانست.
وی با اشاره به اینکه قطر برای حمایت از گروههای اسلامگرای سیاسی، ابزارهای متعددی در اختیار دارد، این سوال را مطرح کرد که آیا قطر در پی این اقدام ، گامهای تکمیلی دیگری را نیز اتخاذ خواهد کرد و سایر رهبران اخوانی را نیز بیرون خواهد راند یا رویکرد شبکه الجزیره را اصلاح می کند؟ یا اینکه در مشی سیاسی خود در منطقه اصلاحاتی ایجاد خواهد کرد؟و دیگر اینکه این سوال مطرح است که آیا دوحه این تصمیم را به منظور منحرف کردن نگاهها اتخاذ کرده است؟سلامه در توضیح این مطلب افزود: در این مودر باید گفت که محاسبات دوحه برای حمایت از گروه اخوان المسلمین اشتباه بود یا اینکه دست کم دوحه تحت فشارهای زیادی بود.
دلایل قطر برای ضرب الاجل به رهبران اخوانی
نمی توان فشارهای کشورهای عربی خلیج فارس و ائتلاف بین المللی برای جنگ علیه داعش را با تصمیم قطر بی ارتباط دانس.
سلامه چهار دلیل را عامل اصلی تصمیم قطر برای اخراج رهبران اخوانی برشمرد که عبارتند از:
اول: فشارهای شورای همکاری خلیج فارس در این خصوص سهم بسزایی داشت، زیرا تمام گام های قطر برای متقاعد کردن شورای مزبور به اینکه دوحه تمام تلاش خود را در این خصوص به کار گرفت، بی نتیجه ماند و از سوی این شورا مورد قبول قرار نگرفت.
ناامیدی قطر از به قدرت رسیدن اخوانی‌ها در مصر
دوم: قطر مطمئن شد که اکنون مسیر سیاسی در مصر نهایی و غیر قابل برگشت شده است به این معنی که بازگشت اخوانی ها به قدرت تقریبا غیر ممکن است، از همین رو محاسبات دوحه در خصوص اخوانی ها و امید بستن به گروههای اسلام گرای سیاسی و جهادی اشتباه از آب در آمد.
سوم: قطر در چارچوب تعهدات خود در کنفرانس ضد تروریست که دو روز پیش به رهبری آمریکا در جده برگزار شد، این تصمیم را علیه رهبران اخوانی اتخاذ کرد، به اضافه اینکه جهان به سمت رویارویی خشونت و تروریست در حرکت است که نیروهای اسلامگرای سیاسی که قطر با آن متحد است، از این گروههای مستثنی نیستند.
چهارم: اقامت رهبران اخوانی در خاک قطر، بار سنگینی را بر دوحه تحمیل کرد و موجب شد که دوحه با سایر کشورها چه اعضای شورای همکاری خلیج فارس و یا مصر، مشکلات زیادی پیدا کند.
به گفته سلامه، اخوانی ها اکنون دو راه پیش رو دارند که عبارتند از:
اول: رو آوردن به کشورهای غربی در اروپا و آمریکا به ویژه انگلیس آن هم در صورتی که شروط اقامت در آنجا را داشته و یا از سوی این کشورها پذیرش شوند.
دوم: اقامت در ترکیه یا تبعید آنان به کشورهای اسلامی مانند افغانستان و پاکستان که گرفتار خشونت و تنش هستند.
قضاوت در مورد تصمیم قطر زود است
اما قطر برای دست برداشتن از اخوانی ها با فشارهای زیادی روبه رو است به ویژه اینکه کشور کوچکی است و به گفته عبدالعال کارشناس مسائل گروههای اسلامگرای سایسی، قطر در گستره اقلیمی فراتر از توان خود، قرار دارد و در این منطقه به ویژه از سوی عربستان وامارات، تحت فشارهای سنگینی قرار دارد.
به گفته وی، قطر حامی انقلاب در مصر بوده و حکومت نظامی کنونی در آن را نمی پذیرد و همچنان امید زیادی به انقلاب های مردمی دارد و هنوز هم با نظام حاکم مصر اختلافات آشکاری دارد.
عبدالعال افزود: به هرحال نمی توان تصمیم قطر برای اخراج هفت تن از رهبران اخوان را به این زودی ارزیابی کرد، زیرا این تصمیم به مثابه جلب رضایت جزئی عربستان و امارت است زیرا دو کشور مزبور به پشتوانه پول های خود در جهان نفوذ زیادی دارند.
وی بعید ندانست که تصمیم قطر تحت تاثیر فشارهای آمریکا باشد زیرا این تصمیم با اظهارات دیک چنی معاون سابق رئیس جمهور آمریکا و دنیس روس فرستاده سابق این کشور به خاورمیانه، بی ارتباط نیست به ویژه اینکه چنی با بیان اینکه اخوانی ها از بطن گروههای تروریستی زاده شده اند، توصیف آنان به عنوان یک گروه تروریستی را خواستار شده بود.عبدالعال گفت که این عده از رهبران اخوانی که قطر برای آنان ضرب الاجل تعیین کرده است، چند مقصد امن پیش رو دارند که ترکیه و سوئیس و نیز آفریقای جنوبی از جمله این کشورها هستند.
