حضرت علي اکبر (ع)، فرزند حسين بن علي بن ابيطالب(ع) و ليلي بنت ابي مرة بن عروة بن مسعود ثقفي در اوايل خلافت عثمان بن عفان، يازدهم شعبان سال 33 هجري قمري در مدينه به دنيا آمد و در سن 28 سالگي در کربلا به شهادت رسيد.
از نظر وجاهت و زيبايي، ملاحت و دلربايي، شبيه‌ترين مردم به رسول خدا (ص) بود. همچنين داراي صورت و سيرتي جذاب و طبع بلند، منظره مليح، داراي ادب و تربيت بي‌نظير، و پيوسته با خضوع و خشوع و با صلابت و بزرگوار بود.
علي اکبر همچنين داراي صداي خوشي بود، به گونه‌اي که گاهي که اباعبداللّه الحسين(ع) براي صوت قرآن جدّ عزيزش دلتنگ مي‌شد، به علي مي‌فرمود: «علي جان! برايم قرآن بخوان تا از آن لذت و بهره برم.»
او در ويژگي‌هاي معنوي و فضايل علمي و اخلاقي، رشد جسمي و اجتماعي و کمالات روحي و مناقب نفساني و سجاياي ملکوتي در ميان تمام بني‌هاشم و ياران پدر بزرگوارش امام حسين بن علي(ع) کم نظير بود. اين روحيه قوي و صفات شايسته، چنان ابهت و عظمت به علي اکبر داده بود که افزون بر دوستان، دشمنان اهل بيت نيز به برتري‌هايش اعتقاد و اعتماد داشتند و اعتراف مي‌کردند.
روزي معاويه از اطرافيانش پرسيد: چه کسي در اين زمان براي خلافت مسلمانان بر ديگران برتري دارد و براي حکمراني بر مردم از ديگران سزاوارتر است؟ اطرافيان متملق به ستايش خليفه پرداختند و او را لايق اين منصب معرفي کردند. ولي معاويه گفت: نه چنين نيست؛ «اولي الناس بهذا الامرعلي بن الحسين بن علي، جدّه رسول اللّه و فيه شجاعة بني‌هاشم و سخاه بني اميه و رهو ثقيف»: شايسته‌ترين افراد براي امر حکومت، علي اکبر فرزند حسين است که جدّش رسول خداست و شجاعت بني‌هاشم، سخاوت بني‌اميه و زيبايي قبيله ثقيف را در خود جمع کرده است.
شجاعت و دلاوري علي اکبر و رزم آوري و بصيرت ديني و سياسي او، در سفر کربلا به ويژه در روز عاشورا تجلي کرد. از ميان خاندان هاشمي، نخستين کسي که در کارزار کربلا به ميدان شتافت، علي اکبر بود. همچنين زماني که امام حسين بن علي(ع) از منزلگاه «قصر بني مقاتل» گذشت و خوابي به او دست داد و پس از بيداري «انا لله و انا اليه راجعون» گفت و خداوند را حمد کرد. وقتي علي اکبر سبب اين حمد و استرجاع را پرسيد، حضرت فرمود: در خواب ديدم سواري مي‌گويد: اين کاروان به سوي مرگ مي‌رود. علي اکبر پرسيد: مگر ما بر حق نيستيم؟ امام فرمود: چرا. علي اکبر عرض کرد: فاننا اذن لا نبالي ان نموت محقين؛ پس باکي از مرگ در راه حق نداريم.
در پايان خوب است راجع به اين‌که آيا حضرت علي اکبر(ع) داراي خانواده و فرزنداني بوده است يا نه، مطلبي گفته شود که با توجه به زيارتنامه‌هاي حضرت به نظر مي‌رسد که ايشان نيز داراي اهل و عيال بوده‌اند.
زيارت نامه ايشان عبارت است از: صلي الله عليک و علي عترتک و اهل بيتک و آبائک و ابنائک. همچنين سفارش امام صادق (ع) به ابو حمزه ثمالي که فرمود: چون به قبر حضرت رسيدي، ضع خدک علي القبر! و قل: صلي الله عليک يا ابا الحسن! که با توجه به اين فراز، ايشان فرزندي به نام حسن داشته است.
به علاوه بنا بر برخي روايات، نظير روايت «احمد بن نصر بزنطي»، حضرت علي اکبر(ع)، ام ولد (کنيز) داشته است و از او صاحب فرزند بوده است.
هرچند برخي از علماي انساب تصريح کرده‌اند که از آن بزرگوار اولادي نمانده و نسل امام حسين (ع) تنها از طريق امام چهارم حضرت سجاد(ع) ادامه پيدا کرده است.
