اصل وفاداری در قراردادها؛ تاکید آیات و روایات در این مورد

شیعه نیوز | اصل وفادارى در برابر قراردادها که ضامن برقرارى و پايدارى روابط اجتماعى و تفاهم بين المللى است یک اصل محورى است،

به گزارش «شیعه نیوز»، اينک به عنوان نمونه به چند آیه و روایت و سخنان فقيهان در این باره اشاره مى‌کنيم:
(يا ايها الذّين آمنوا أوفوا بالعقود.)

اى کسانى که ایمان آورده‌ايد، به قراردادها وفادار باشيد.
عقود که جمع عَقد است به معناى هرگونه پيمان و قرارداد دو، يا چند جانبه است که بين افراد يا گروهها و ملتها يا دولتها، بسته مى‌شود.
(وأوفوا بالعهد ان العهد کان مسئولاً.)

به پيمانى که بسته‌ايد پايبند باشيد چه اينکه نسبت به آن بازخواست خواهد شد.
(والّذين يَنقضون عهد اللّه من بعد ميثاقه ويقطعون ما امَرَ اللّه به ان يوصل و يُفسدون فى الارض اولئک لهم اللّعنة ولهم سوءُ الدّار.)

کسانى که پيمان خدا را پس از بستن آن مى‌شکنند و آنچه را خدا فرمان وصل آن داده است قطع مى‌کنند و در زمين فساد و تباهى مى‌آورند، بر آنان است لعنت و نفرین و براى آنان است سرانجام و جايگاه بد.
(الاّ الّذين عاهدتم مِن المشرکين ثم لم ينقضُوکم شيئاً ولم يُظاهروا عليکم احداً. فَاَتِمُّوا اليهم عَهدَهُمْ الى مُدَّتِهم ان اللّه يحبُّ المتّقين.)

اعلان بيزارى از جانب خداوند و پيامبر نسبت به مشرکان شده است، مگر آن مشرکانى که با آن عهد و پيمانى بسته باشيد، آن گاه آنان عليه شما عهد شکنى نکرده باشند و از روى فتنه گرى، هيچ کس را عليه شما کمک و پشتيبانى نکرده باشند. پس با آنان تا زمان قرارداد و پيمانى که بسته‌ايد، وفادار بمانيد که خداوند پرهيزکاران را دوست دارد.
(الاّ الذين عاهدتُم عند المسجد الحرام. فَما اسْتقامُوا لکم فاستقيموا لهم انّ اللّه يحبّ المتّقين.)

کسانى را که با آنان در مسجد الحرام پيمان بسته‌ايد، تا به عهد و پيمان خود وفادار و پايدار هستند، شما نيز پايبند و پايدار باشيد. خداوند پرهيزکاران را دوست دارد.
در اين آيات، پايبندى و پايدارى بر پيمانها واجب و عمل به آن نشانه تقوا شمرده شده است.
(الّذين عاهَدْتَ مِنهم يَنقُضُون عَهدَهُمْ فى کلّ مَرَّةٍ وهم لايَتّقُون. فَاِمّا تَثْقَفَنَّهُمْ فى الحَربِ فَشَرِّد به م مَن خَلْفَهُمْ لَعلّهم يَذّکرون وَإمّا تَخافَنَّ مِن قومٍ خيانَةً فانبذ اليهم على سواءٍ ان اللّه لايحبّ الخائنين.)

آن دسته از مشرکانى که با آنان پيمان بسته‌ايد، پس اگر چند بار بى تقوايى کردند و عهد شکنى، پس اگر در ميدان جنگ به آنان دست يافتى آنان را تار و مار کن، باشد که به خود آيند.
و اگر از گروهى که با آنان پيمان بسته‌اى، مى‌ترسى که با پيمان شکنى در حق شما خیانت ورزند، پس به آنان اعلام کن که ديگر عهد و پيمانى ميان شما وجود ندارد و همانند آنان عملى کنيد؛ زيرا خداوند خيانت پيشگان را دوست ندارد.
از اين گونه آيات استفاده مى‌شود که حرمت نهادن به تعهدها و احترام به قراردادها و پايبندى و پايدارى بر پيمانها، نشانه تقوا پيشگان و پرهيزکاران است و در برابر بى احترامى‌ به قراردادها و پيمان شکنى از بزرگ ترين خيانتهاى اجتماعى در حق بشر است.
مادامى‌ که طرف قرارداد بر پيمانش استوار باشد، بر هم زدن يک سويه پيمانها از نظر اسلام در هيچ شرائطى جايز نيست خواه به سود يا زيان باشد.
و در فرضى که طرف قرارداد اقدام به بر هم زدن يک سويه نمايد و يا احتمال اقدام به بر هم زدن پيمان داده شود، سوى ديگر اگر بخواهد پيمان بشکند به عنوان مقابله به مثل و يا به جهت پيشگيرى از خطر و خيانت احتمالى، وظيفه دارد طرف قرارداد خود را در جريان بگذارد و حق غافل گير کردن طرف قرارداد را ندارد.
علامه طباطبائی، در اين باره مى‌نويسد: ( قسم به جان خودم اين تأکيد فراوان قرآن بر نگهداشت قراردادها و عمل به عهد ها و پيمانها، در هر حال و در هر شرائطى، به منظور حفظ و حاکميت عدالت اجتماعى که سنگ زيرين روابط و مناسبات اجتماعى و بين المللى است، يکى از آموزه‌هاى بلند دين مقدس اسلام است که در هيچ يک از نظامهاى اجتماعى و متمدن امروز دنيا مانند آن را نمى‌يابى.)

سخن حضرت حضرت امیر (علیه السلام) در عهدنامه خود به مالک اشتر، به ترين و رساترين تفسیر اين دسته از آيات است: (وَاِنْ عَقَدْتَ بينک وبين عَدُوِّک عُقدَةً اَوْ اَلْبَستَهُ مِنک ذِمَّةً فحُط عَهْدَک بالوفاء وارْعَ ذِمَّتَک بالامانةِ واجعل نفسک جُنَةً دونَ ما اَعْطَيتَ.
فانه ليس مِن فرائض اللّه شئ الناسُ اَشَدُ عليه اجتماعاً مع تَفَرُّقِ أهوائهم وتَشَتُّتِ آرائِهم من تعظيمِ الوفاءِ بالعهود.)
و اگر با دشمنت قراردادى بستى، يا به او پناه و امان دادى به عهده خود وفا کن و به قولى که داده‌اى، به عنوان امانت، آن را نگهدار و خود نگهدار قرارداد و امانى که پذيرفته‌اى باش؛ زيرا در ميان همه واجبه اى الهى، چيزى که‌همه مردم با هر عقيده و نظرى آن را پذيرفته باشند و مهم و بزرگ بشمرند، از وفاى به پيمان چيزى ديگر نيست. مهم ترين چيزى که‌همه مردم با همه اختلافهايى که دارند آن را پذيرفته‌اند و بزرگ مى‌شمرند، همان وفاى به عهد و پايبندى به پيمانهاست.
در دنباله سخن، حضرت مى‌فرمايد:
(وفادارى به عهد و پيمانها، به قدرت الهی در فطرت همه انسانها قرارداده شده است. مشرکان که اعتقادى به بسيارى از ارزشهاى اسلامى ‌ندارند، براى قراردادها و پيمانها ارزش و احترام قائل هستند.
همه از پيامدهاى ناگوار و خطرناک پيمان شکنى مى‌ترسند. پيمان شکنى، رفتار افراد نادان و بدبخت است.
وفاى به عهد و پيمانها، ضامن آرامش و آسايش جامعه‌هاى انسانى است. بدون پايبندى به پيمانها، هيچ گاه بشر، اطمينان به صلح و آرامش، پيدا نمى‌کند و بدون صلح و آرامش، هيچ گونه ترقى و رشد و پيشرفتى به راه بشر نمى‌شود.)