شیوه مدیریت و تقسیم بیت‌المال در صدر اسلام

به گزارش «شیعه نیوز» ، در نشست علمی "شیوه تربیت و تقسیم بیت‌المال در صدر اسلام" که در مجتمع آموزش عالی فقه جامعه‌المصطفی، برگزار شد، حجت‌الاسلام دشتی استاد حوزه و کارشناس تاریخ طی سخنانی به تبیین شیوه مدیریت بیت المال در صدر اسلام پرداخت و گفت: تقسیم بیت‌المال در اسلام دارای ویژگی‌های منحصر به فردی در تاریخ بوده است. شیوه تقسیم بیت‌المال با مدیریت پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) و امام علی(علیه السلام)، در مقایسه با حکومت‌ها و تمدن‌های معاصر و حتی پس از آن بی‌نظیر بود.
 
وی افزود: اموالی که در صدر اسلام مورد توجه قرار گرفت، به اموال دولتی و عمومی تقسیم می‌شد که هم‌اکنون نیز این حکم بر اموال حکومت اسلامی جاری است. اموال دولتی، در اختیار حاکم اسلامی قرار دارد که می‌تواند آن گونه که صلاح می‌داند، از آنها بهره‌برداری کند. اموال عمومی هم در اختیار مردم است و حاکم حق تصرف در آن را ندارد.
 
این استاد حوزه، عدالت را عنصر اصلی تقسیم بیت‌المال در شیوه نبوی(صلی الله علیه و آله) وعلوی(علیه السلام) برشمرد و افزود: معنای عدالت در تمدن‌های دیگر صدر اسلام مفهوم ویژه‌ای داشت و نظام نابرابر طبقاتی نیز به عدالت تعبیر می‌شد و بسیاری از پادشاهان به منظور تثبیت نظام ارباب و رعیتی و نظام طبقاتی، خود را عادل می‌خواندند.
 
دشتی افزود: معنای کامل عدالت در اسلام متجلی شد و همه مردم، به حکم انسان بودن، از حقوق مشترک برخوردار شدند و رنگ، نژاد، زبان، مقام و مال برای هیچ فردی برتری به شمار نمی‌رفت. حاکم اسلامی باید اموال عمومی و دولتی را به بهترین شکل ممکن و با رعایت اولویت محرومیت‌زدایی، در کشور تقسیم کند و این جزء جدایی‌ناپذیر مدیریت حکومت اسلامی است.
 
حجت‌الاسلام دشتی تقسیم بالسویه بیت‌المال را شیوه‌ای پیشرفته توصیف کرد و گفت: اموالی که در این تقسیم‌بندی به مردم اهدا می‌شد از اموال و مملکت‌هایی بود که پس از جنگ‌های صدر اسلام به تصرف مسلمانان درآمد. در این زمینه، آیاتی از قرآن، از جمله در سوره انفال و حشر نازل شد و تکلیف این اموال را مشخص و بیان کرد که این اموال باید در اختیار پیامبر(صلی الله علیه و آله) قرار داشته باشد و ایشان آن را بین مردم تقسیم کند.
 
وی افزود: خداوند ولایت در این امور را به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) اعطا کرد. در واقع، سیستم حکومت اسلامی بر پایه ولایت فقیه بنا شد. پس از پیامبر(صلی الله علیه و آله) نیز امام علی(علیه السلام)، فقیه و عادل بودند و باید این ولایت را برعهده گیرند، زیرا حفظ این نظام در حفظ اسلام اصیل، حیاتی بود.
 
وی تأکید کرد: بیت‌المال از نظر اسلام، آب‌باریکه‌ای است که برای رفع محرومیت به مردم اهدا می‌شود تا کمک‌ خرجی در زندگی داشته باشد. به همین دلیل در صدر اسلام برخی از افراد که به این مال نیاز نداشتند برای سود دیگران از برداشت آن خودداری می‌کردند.
 
پژوهشگر حوزه یادآور شد: درباره یارانه‌هایی که امروزه به مردم اعطا می‌شود نیز باید عنوان کرد افرادی که از نظر مادی در شرایط خوبی هستند، می‌توانند به سود مردم، از گرفتن این پول صرف‌نظر کنند تا بدین وسیله، افرادی که واجد شرایط هستند، از این مال بهره‌مند شوند.

منبع : مهر