تفاوت غزل با ترانه در کلام حضرت آیت‌الله جوادی آملی

گاه مناجات، يك جوان را اداره مي‏كند. گاه نيز يك غزل يا قصيده، كمبودهاي دروني او را ترميم مي‏كند؛ امّا لذت غزل هرگز در ترانه يافت نمي‏شود. ترانه لذتي كاذب ايجاد مي‏كند؛ اما غزل شهدي است كه لذت صادق را به همراه دارد و تا پايان عمر با انسان همراه است. غزلهاي حافظ و سعدي چنين است.

به هر حال، اگر كسي خود را با ترانه سرگرم كند، در سنين بالاتر، خود متوجه مي‏شود كه با ذائقه او هماهنگ نيست، در حالي كه انسان با مناجات و غزل انس ديگري دارد. غزل حافظ هميشه مي‏ماند و هرچه سن بالاتر برود، انسان با آن بيشتر مأنوس مي‏شود.

همه مي‏دانيم كه آهنگهاي طرب‏انگيز، خوي حيواني را در ما زنده مي‏كند. آهنگهايي كه فرشته‏مَنِشي را در آدم احيا مي‏كند، به انسان سبكباري مي‏دهد و بشر را از شهوت و غضب دور مي‏كند نيز مي‏شناسيم. به آهنگهاي مشكوك گوش نمي‏دهيم.

* موسيقي بر سه قسم است:

1. موسيقي‏هايي كه حالتي روحاني در انسان ايجاد مي‏كند كه اشكال ندارد.

2. موسيقي‏هايي كه به مجالس لهو و لعب اختصاص دارد و شهوت را تحريك مي‏كند كه اين دسته نامشروع است.

3. دسته‏اي از موسيقي‏ها هم مشكوك است، پس با داشتن راه صحيح، ديگر به دنبال مشكوك نمي‏رويم. خواندن غزلها و مناجاتها با صداي خوب، خصيصه ما ايرانيان است. ما ايرانيان به آواز بيش از نواختن علاقه داريم كه بسيار خوب است و بيش از آن هم نياز نيست.

در فرهنگ شيعي ما، مستحب است كسي كه اذان مي‏گويد، «صيّت»، يعني خوش صوت باشد. تا نياز قوه سامعه تأمين شود. اشعار خوبي وجود دارد كه اگر با صداي خوش خوانده شود، اين نياز انسان را تأمين مي‏كند.

از طرفي، اشعاري كه در اثر پيمودن اين راه فرا گرفته، همه عمر براي او مي‏ماند و هرچه سن بالاتر مي‏رود، بهره او از اين اشعار بيشتر مي‏شود.