شیعه نیوز:
پرسش
با سلام؛ در حدیثی آمده است که خداوند در نماز سه مرتبه به مؤمن نگاه می‌کند، اگر مؤمن بار سوم حواسش پرت شد، دیگر خداوند رهایش می‌کند. منظور این حدیث چیست؟
پاسخ اجمالی
در ارتباط با آنچه در پرسش مطرح شد باید گفت؛ امام صادق( علیه السلام ) در هشداری نسبت به بی‌توجهی و نداشتن حضور قلب هنگام اقامه نماز فرمود:
«إِذَا قَامَ الْعَبْدُ إِلَى الصَّلَاةِ أَقْبَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ بِوَجْهِهِ فَلَا یَزَالُ مُقْبِلًا عَلَیْهِ حَتَّى یَلْتَفِتَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَإِذَا الْتَفَتَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَعْرَضَ عَنْهُ»؛[1]
چون بندهاى به نماز ایستد، خدای بزرگ به او روى میآورد و هیچ‌گاه روى از او برنمی‌گرداند، مگر آن‌که بنده نمازگزار سه بار از خدا رو برگرداند و هنگامی که چنین کند خداوند نیز از او روى‌گردان شده (و او را به خود واگذارد).
مقصود از این روایت این است که اگرچه انسان در ارتباط با خدای خود نباید حتی برای یک‌بار توجه به شخص و یا چیز دیگر داشته باشد و یک‌بار بی‌توجهی نیز کافی است تا خدا از او روبگرداند، اما خدای متعال با مهربانی خود و با توجه به ضعف بشر، از دو مرتبه حواس پرتی بنده خود گذشت نموده و روبرگردانی خود را به ازبین رفتن حضور قلب برای مرحله سوم مشروط می‌کند.
گفتنی است که یکی از مسائل مهم سفارش‌شده در نماز، مسئله حضور قلب است، و هر مقدار این موضوع بیشتر رعایت شود، آثار و نتایجی که به نمازگزار می‌رسد بیشتر است؛ زیرا نماز، گفت‌وگوی خالصانه بنده با پروردگارش می‌باشد و طبیعی است کسی که بدون توجه به این حضور، نماز می‌خواند، ارتباط واقعی را برقرار نکرده است.
در موردی مشابه و برای روشن‌تر شدن مطلب، زمانی که بخواهیم با کسی سخن بگوییم، اگر حواسمان جای دیگر باشد، حتی اگر مخاطب ما کودک هم باشد، این بی‌توجهی را نوعی اهانت به خود دانسته و از ما دلخور می‌شود، حال چگونه است که ما در نماز که مخاطبمان خدای بزرگ و با عظمت است، در نیایش و گفت‌وگوی با او حواسمان پیش پروردگارمان نبوده و در عین حال توقع توجه او را داشته باشیم![2]
در همین راستا، اگرچه اگر صدها بار حواسمان در نماز پرت شود، اگر دیگر ارکان و شرایط نماز را درست انجام دهیم، خدا از ما قضای نماز را نمی‌خواهد و آنچه انجام شده را کافی می‌داند، اما تنها نمازی شایسته پاداشی ارزش‌مند است که حضور قلب مستمر در آن برقرار باشد.
[1]. برقی، ابو جعفر احمد، محاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین، ج 1، ص 81، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.
[2]. برای آگاهی بیشتر، ر. ک: حضور قلب در نماز، 2184؛ نماز و حضور قلب، 231.
آیات مرتبط
سوره النساء (43) : يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَىٰ حَتَّىٰ تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّىٰ تَغْتَسِلُوا ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَفُوًّا غَفُورًا
سوره النساء (142) : إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا كُسَالَىٰ يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلَا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا
سوره المائدة (91) : إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ ۖ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ
سوره الأعراف (51) : الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ لَهْوًا وَلَعِبًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا ۚ فَالْيَوْمَ نَنْسَاهُمْ كَمَا نَسُوا لِقَاءَ يَوْمِهِمْ هَٰذَا وَمَا كَانُوا بِآيَاتِنَا يَجْحَدُونَ
سوره مريم (59) : فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ ۖ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا
T
