شیعه نیوز:
پرسش
می‌خواستم نظر ائمه اطهار( علیه السلام ) را در مورد مار بدانم و این‌که بودن مار در خانه از نظر ائمه به چه معنا است؟ مخصوصاً مار سیاه؟
پاسخ اجمالی
مارها نیز مانند دیگر موجودات طبیعی، در مکان‌هایی که مناسب برای ادامه حیات خویش می‌بینند زندگی می‌کنند.
دو اصل کلی در مورد برخورد انسان با حیوانات وجود دارد:
1. هیچ حیوانی را نباید بدون دلیلی موجه کشت.
2. می‌توان موجودات خطرناک پیرامونی را از بین برد و حتی شخص در حالت احرام نیز هم مجاز به این کار است.[1]
اما این اصل دوم تنها زمانی کاربرد دارد که برای مقابله با خطر باشد و نه چیز دیگر.
در همین راستا عقایدی خرافی در مورد مار وجود داشت، مانند آن‌که اگر ماری در خانه کشته شود، دیگر مارها برای انتقام به آن خانه هجوم می‌آوردند؛ از این‌رو، برخی روایاتی که در زمینه کشتن مار آمده برای مقابله با چنین باورهای نادرستی است. همچنین اگر ماری در فضای طبیعی پیرامونی وجود داشته و خطری را متوجه انسان نکند، دلیلی برای کشتن او وجود ندارد. با ذکر این مقدمه و بدون بررسی سندی به بیان چند روایت در این زمینه می‌پردازیم:
پیامبر خدا( صلی الله علیه و آله و سلم ) در این زمینه فرمودند:
«هرکسی که مار را از ترس انتقامشان رها کند، از ما نیست».[2]
« مارها را بکُشید که هرکس از انتقام آنها بترسد، از ما نیست».[3]
«هر کسی که دست از کشتن مار بردارد، از ترس دوزخ البته کافر است»؛ یعنى سرپیچی از فرمان پیامبر کرده است؛ چون پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمان به کشتن آنها داده است.[4]
البته روایتی از ابن مسعود وجود دارد که؛ «همه مارها را بکشید، جز مار سفید که شاخه‌ای از نقره است».[5]
2. شخصى از امام کاظم( علیه السلام ) درباره این جمله پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) پرسید که فرمودند: «از من نیست هر کسی که از کشتن مار خودداری کند به جهت این‌که از زیان بعدى آن می‌ترسد!». امام هفتم( علیه السلام ) فرمودند: «منظور پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) این است که نباید به دلیل این باور خرافی از کشتن مار خودداری کرد، اما خودداری از کشتن ماری که خطری را متوجه تو نمی‌کند ایرادی ندارد».[6]
3. «امام صادق( علیه السلام ) از کشتن مارهاى خانگى نهی کرد».[7] این نوع از مارها، در ساختمان‌هاى قدیمى و کهنه نر و ماده با هم در سقف‌ها یا در پس دیوارهاى خاکى و یا زیر زمین با عمرى طولانى زندگى می‌کنند و به دلیل عمر بسیارى که دارند آنها را عامر می‌گویند.[8]
4. در همین زمینه امام صادق( علیه السلام ) فرمود: «مارهای خانگی(بی‌ضرر) را نکشید، نه از آن‌جهت که از پیامدهای آن بهراسید؛ زیرا یهودیان معاصر با پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) معتقد بودند که هرکه مار خانگی را بکشد، چنین و چنان خواهد شد! بلکه دلیلتان از خودداری از کشتن مار، تنها آن باشد که آسیبی به شما نمی‌رسانند».[9]
[1]. ر. ک: حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 12، ص 546، قم، مؤسسة آل البیت( علیه السلام )، 1409 ق.
[2]. ابن أبی‌جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، محقق، عراقی، مجتبی، ج 1، ص 180، قم، دار سید الشهداء للنشر، چاپ اول، 1405ق؛ ازدی، سلیمان بن الأشعث، سنن أبی‌داود، ج 4، ص 363، بیروت، المکتبة العصریة، بی‌تا.
[3]. أبو القاسم طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الکبیر، ج 2، ص 335، قاهره، مکتبة ابن تیمیة، چاپ دوم، بی‌تا؛ صالحی دمشقی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، ج 9، ص 81، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1414ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 61، ص 269، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[4]. همان، ص 270.
[5]. بحار الأنوار، ج 61، ص 269؛ سنن أبی‌داود، ج 4، ص 366.
[6]. صدوق، محمد بن على، معانی الاخبار، محقق، غفاری، علی اکبر، ص 173، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1403ق.
[7]. صدوق، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، محقق، غفاری، علی اکبر، ج 3، ص 351، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
[8]. ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، محقق، طناحى، محمود محمد، ج 3، ص 298، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1367ش.
[9]. من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 351.
آیات مرتبط
سوره الأعراف (107) : فَأَلْقَىٰ عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ ثُعْبَانٌ مُبِينٌ
سوره طه (20) : فَأَلْقَاهَا فَإِذَا هِيَ حَيَّةٌ تَسْعَىٰ
سوره الشعراء (32) : فَأَلْقَىٰ عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ ثُعْبَانٌ مُبِينٌ
T
