شیعه نیوز:
پرسش
چرا امیرالمؤمنین( علیه السلام ) شکر می‌کنند که زن آفریده نشد: «سپاس خدایی را ... که ما را مرد و قائم بر زنان خلق کرد و ما را زن نیافرید»!
پاسخ اجمالی
در منابع حدیثی سخنی منسوب به امام علی( علیه السلام ) است که در آن ضمن سپاس و قدردانی از نعمت‌های بی‌کران الهی؛
فرمود: «سپاس خدایی را که مرا از نیستی به هستی آورد؛ مرا موجودی زنده قرار داد، نه جامد و بی‌جان؛ مرا انسانی متفکر و هوشمند قرار داد، نه ابله و فراموش‌کار؛ در بدنم قوا و مشاعری آفرید که به وسیله آنها آنچه بخواهم ادراک می‌کنم؛ در ساختمان وجودم شمع تابان خود را آفرید؛ مرا به آیین خودش هدایت نمود و هرگز از راه خود گمراه نکرد؛ برایم راه بازگشتی به حیات جاودان قرار داد؛ مرا آزاد و مالک قرار داد نه برده و مملوک؛ آسمان و زمینش را با آنچه که در آنها است برایم رام و مسخر گرداند؛ و ما را مرد و قائم بر زنان خلق کرد و ما را زن نیافرید.[1]
آنچه در مورد این فراز از سخن امام علی( علیه السلام ) - با فرض پذیرش - می‌توان گفت این است که:
1. این‌که امام علی( علیه السلام ) خدا را شکر می‌کند که مرد آفریده شد، معنایش برتری تمام مردان بر تمام زنان نیست، همان‌گونه که شکرگزاری حضرتشان بابت آن‌که برده نبوده و انسانی آزاد است، به معنای تحقیر و کوچک‌شمردن بردگان نیست.
و قطعاً این سخن بدان معنا هم نیست که زن در نگاه وی موجودی بی‌ارزش است؛ چرا که بر اساس صریح آیه 13 سوره حجرات، ملاک برتری در پیش‌گاه خداوند تقوا است که در آن زن و مرد یکسان هستند، و خود حضرتشان در تفسیر همین آیه که بیانگر مساوات مرد و زن در رسیدن به درجات است، می‌فرماید:
«فَمَنِ اتَّقَى اللَّهَ فَهُوَ الشَّرِیفُ الْمُکْرَمُ الْمُحَبّ»؛[2] هر آن‌که پرهیزگاری پیشه کند، او شرافت‌مندی است که مورد احترام پروردگار بوده و خدایش او را دوست می‌دارد.
2. اما این‌که مرد و زن در نزد خدا از نظر معنوی یکسان هستند، دلیل بر این نمی‌شود که این دو از تمام جهات مساوی باشند؛ چرا که در هر حال وقتی خداوند خواست انسان را خلق کند، ابتدا آدم( علیه السلام ) را که مرد بود آفرید، و سپس حوا را به عنوان همسرش خلق کرد. و همین قدر هم کفایت می‌کند که انسان خداوند را شاکر باشد.
3. شاید این شکر برای آن باشد که مردان فرصت بیشتری برای جهاد در راه خدا در میادین نبرد با دشمنان دارند، و این فرصت برایشان آماده‌تر است تا با نثار جان خویش و شهادت در راه خدا، به بالاترین درجه‌ی قرب الهی نایل شوند، و روشن است که این فرصت برای زنان معمولاً کمتر است، اگرچه آنان نیز فرصت‌های جایگزینی برای بالا رفتن درجات معنوی خود دارند.
4. از آن‌جا که خداوند مرد را مدیر خانواده قرار داده، می‌توان آن‌را نعمتی دانست و بر آن شکر گزارد، اگرچه مسئولیت آن نیز بیشتر است، اما این به معنای برتری مطلق مردان نیست، همان‌گونه که یک مدیر موفق در یک اداره و نهاد می‌تواند خدا را از بابت دست‌رسی به این مدیریت شکرگزار باشد، اما این بدان معنا نیست که لزوماً او از تمام افراد زیردست خود نزد خداوند ارزش‌مندتر است.
5. از سوی دیگر مرد سرپرستی یک خانواده را به عهده می‌گیرد و برای تهیه روزی و رفاه آنها تلاش می‌کند و این هم به نوعی جهاد در راه خدا است که «الْکَادُّ عَلَى عِیَالِهِ کَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّه».[3] و همین امکان کافی است تا این‌که امام( علیه السلام ) آن‌را قدر بداند و خداوند را به جهت این امتیاز شکر کند که اگر زن آفریده می‌شد شاید فرصت چنین خدمتی نصیبش نمی‌شد.
[1]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب ع، ج 2، ص 355 قم، علامه، چاپ اول، 1379ق. «وَ أَنْ جَعَلَنَا ذُکْرَانا قُوَّاماً عَلَى حَلَائِلِنَا لَا إِنَاثا».
[2]. ابن شعبة حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول، ص 184،قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ دوم، 1363 ش.
[3]. علی بن موسی (امام هشتم)، الفقه المنسوب للإمام الرضا ع، ص 208، مشهد، مؤسسة آل البیت ع، چاپ اول، 1406ق.
آیات مرتبط
سوره آل عمران (36) : فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُهَا أُنْثَىٰ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثَىٰ ۖ وَإِنِّي سَمَّيْتُهَا مَرْيَمَ وَإِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيَّتَهَا مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ
سوره آل عمران (195) : فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لَا أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ ۖ بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ ۖ فَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَأُوذُوا فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ثَوَابًا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ
سوره النساء (1) : يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا
سوره النساء (34) : الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ ۚ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ ۚ وَاللَّاتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ ۖ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلًا ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيًّا كَبِيرًا
سوره النساء (124) : وَمَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَٰئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ نَقِيرًا
T
