پرسش
ملا صدرا از یک سو معتقد است وجود به نحو تشکیک بر موجودات حمل می‌شود، یعنی وی قائل به تشکیک در وجود است برخلاف برخی (سهروردی) که قائل به تشکیک در ماهیت است. از سوی وی معتقد به مثل افلاطونی است؛ یعنی معتقد است که همه اشیای عالم و امور مادی در مرتبه عالم عقل، فردی برتر دارد. سؤال این که چگونه این قابل جمع است؟ آیا می‌شود هم معتقد به مثل افلاطون بود و هم قائل به تشکیک در ماهیت؟
پاسخ اجمالی
مسئله مُثُل افلاطونی هم با اصالت الوجود و تشکیک در وجود سازگار است، و هم با اصالت الماهیه و تشکیک در ماهیت؛ از این رو صدرا و سهروردی با این‌که از نظر اصالت الوجود یا اصالت الماهیه و تشکیک در وجود یا تشکیک در ماهیت مقابل هم هستند، هر دو به مُثُل افلاطونی معتقدند؛ البته برخی از حکیمان بر این باورند که سهروردی در ابتداى امر در اصالت ماهیّت پافشارى داشته، و پس از چندى از این عقیده خود منصرف شده است و گفت: «الناس و ما فوقها من المفارقات وجودات محضة و انیّات صرفة»؛[1] یعنی نفس و موجودات مجرد برتر از او وجود محض هستند.
[1]. حسن زاده آملى، حسن، اتحاد عاقل به معقول، ص 132، حکمت، تهران، چاپ دوم، 1366ش.
T
