این روایت که امام علی ( علیه السلام ) پس از تولد در آغوش پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) آیاتی از قرآن را قرائت فرمود، چگونه با رسالت پیامبر و عدم آگاهی ایشان از محتوای قرآن قبل از رسالت قابل جمع است؟

شیعه نیوز:
پرسش
آیا این روایت تاریخی که امام علی ( علیه السلام ) پس از تولد در آغوش پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) به ایشان فرموده اند آیا می خواهی برای تو از تورات یا انجیل و... بخوانم و سپس آیاتی از سوره مؤمنون را تلاوت می فرمایند، از نظر روایی و تاریخی معتبر می باشد؟ آیا این واقعه با بحث رسالت پیغمبر و عدم آگاهی ایشان از محتوای قرآن قبل از رسالت و در عین حال تسلط امام علی ( علیه السلام ) بر قرآن و سایر کتب آسمانی قابل جمع است؟
پاسخ اجمالی

این روایت در برخی منابع حدیثی آمده است، اما در آن گفته نشده که امام علی ( علیه السلام ) سخنی این گونه فرموده باشند که: ای پیامبر! می خواهی برای تو از تورات و انجیل بخوانم، بلکه بعد از سلام بر رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) آیاتی از سوره مؤمنون را تلاوت فرمودند. و خواندن آیاتی از سوره مؤمنون با رسالت پیامبر اسلام ( صلی الله علیه و آله و سلم ) منافاتی ندارد و عدم آگاهی پیامبر از محتوای قرآن را قبل از رسالت نتیجه نمی دهد؛ زیرا قرآن دارای حقیقتی است که مرتبه اوّل آن در عالم نور بر پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) نازل شده بود ... همچنان که در برخی از روایات، به مرتبه ای از قرآن، یعنی «الحقایق للانبیاء» اشاره شده است که امری ورای الفاظ ظاهری آن بوده و چیزی نیست که منحصر به بعد از ظهور اسلام باشد، بلکه قرآن، حقیقت کلام تمام انبیاء است و هریک از انبیاء به مرتبه ای خاص از همین حقیقت متصل بوده اند.

برای همین، امام علی ( علیه السلام ) بعد از ولادت، در آغوش پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) آیاتی از قرآن را تلاوت فرمودند که در بردارنده معنای کلی رستگاری برای مؤمنان است و این یک امری نبوده که برای پیامبر تازگی داشته باشد.

همان گونه که حضرت عیسی ( علیه السلام ) بعد از ولادت، فرمود: «من بنده خدایم، او کتاب (آسمانى) به من داده و مرا پیامبر قرار داده است» حال آن که، همان موقع کتابی در دست نداشت؛ پس قبل از این که به این دنیا قدم بگذارد، در عالم نور بر نور آن حضرت کتاب الاهی نازل شده بود.
پاسخ تفصیلی

پیش از پاسخ توجه به نکاتی لازم است:

یک. این روایت در منابع حدیثی آمده است، اما در آن گفته نشده است که امام علی ( علیه السلام ) سخنی این گونه فرموده باشند که: ای پیامبر! می خواهی برای تو از تورات و انجیل بخوانم، بلکه بعد از سلام بر رسول خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) آیاتی از سوره مؤمنون را تلاوت فرمودند. [1]

دو. در بررسی که از سند روایت به عمل آمده، برخی از راویانی که در سلسله سند قرار دارند، توثیق نشده و یا در مدح و ذم آنان اختلاف نظر وجود دارد، ولی متن و محتوای روایت را می توان با مبانی دیگری که وجود دارد قبول کرد و آن این که:

1. امام معصوم ( علیه السلام )، از مصادیق حقیقی انسان کامل بوده، و تجسم بخشنده قرآن و قرآن ناطق است، و قرآن خطی و چاپی که در دست مسلمانان است، قرآن صامت است. [2]

2. نزول قرآن –که کامل کننده دیگر کتب آسمانی است- دارای مراتبی بوده که مرتبه اوّل آن در عالم نور بر انوار مقدس پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و ائمه اطهار ( علیه السلام ) افاضه شده بود. همان طور که آیه شریفه: «به یقین این قرآن از سوى حکیم و دانایى بر تو القا مى‏شود»، [3] بر همین معنا اشاره دارد که پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) حقیقت قرآن را بدون واسطه ملک در عالم نور دریافت فرموده، سپس بر انوار مقدسه ائمه اطهار ( علیه السلام ) نازل شده است. [4]

و حتی در برخی از روایات، به مرتبه ا ی از ن زول قرآن ، یعنی «الحقایق للانبیاء» اشاره شده است که امری ورای الفاظ ظاهری آن بوده و چیزی نیست که منحصر به بعد از ظهور اسلام باشد، بلکه قرآن حقیقت کلام تمام انبیاء است و هریک از انبیاء به مرتبه ای خاص از همین حقیقت متصل بوده اند. [5] هر چند حقیقت متعالی و کامل آن بر قلب پیامبر نازل شده است.

با توجه به نکات ذکر شده:

أ. این روایت، با رسالت پیامبر اسلام ( صلی الله علیه و آله و سلم ) منافاتی ندارد و عدم آگاهی پیامبر از محتوای قرآن را قبل از رسالت نتیجه نمی دهد؛ زیرا نزول قرآن دارای مراتبی است که اولین مرتبه نزول قرآن بر نور مقدس نبی اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) بوده و آن حضرت دارای حقیقتی غیر از آن بدن مادی و جسم ظاهری در دنیا هستند؛ همان گونه که حضرت عیسی ( علیه السلام ) بعد از ولادت، فرمود: «من بنده خدایم، او کتاب (آسمانى) به من داده و مرا پیامبر قرار داده است». [6] حال آن که، همان موقع کتابی در دست نداشت؛ پس قبل از این که به این دنیا قدم بگذارند، در عالم نور بر نور آنان کتب الاهی نازل شده بود.

ب. در عالم نور، حقیقت نوری قرآن بر باطن امام علی ( علیه السلام ) نیز افاضه شده بود. برای همین، امام علی ( علیه السلام ) بعد از ولادت، در آغوش پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) آیاتی از قرآن را تلاوت فرمودند و این یک امری نبوده که برای پیامبر تازگی داشته باشد؛ زیرا پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) عین علم به قرآن کریم، و عالم به تمام حقایق عالم و قرآن بودند.

[1] . شیخ طوسی، امالی، ص 708، انتشارات دار الثقافة، قم، 1414ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 35، ص 18، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق.

[2] . ر.ک: نمایه های « فضیلت و برتری ائمه نسبت به قرآن »، سؤال 10232 (سایت: 10152) ؛ « برتری پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) بر قرآن»، سؤال 3899 (سایت: 4177) .

[3] . «وَ إِنَّکَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ مِنْ لَدُنْ حَکیمٍ عَلیم»، نمل، 6.‏

[4] . نک: طیب، سید عبد الحسین، ‏اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 9، ص 107و 354 و ج 10، ص 285 و 286، انتشارات اسلام‏، تهران، چاپ دوم، 1378ش.

[5] نک: نمایه های «مراتب و حقایق قرآن ، سؤال 10688 (سایت: 12360) ؛ «مراتب نزول قرآن و جایگاه الفاظ در وحی الاهی»، سؤال 3234 (سایت: 4076) ؛ «نزول قرآن»، سؤال 140 (سایت: 1017) .

[6] . مریم، 30.

T