شیعه نیوز:
پرسش
آیا زینب و ام سلمه در حقیقت دو نام برای یک دختر امام باقر( علیه السلام ) بوده است، یا این‌که دو دختر بودند؟
پاسخ اجمالی
بنابر گفته بیشتر مورّخان اسلامی؛ امام باقر( علیه السلام )، دو دختر به نام‌های زینب و امّ سلمه داشت.[1] برخی نیز گزارش کرده‌اند که شوهر ام سلمه، محمّد ارقط بن عبدالله باهر بوده و آن دو فرزندی به نام اسماعیل داشتند.[2]
برخی دیگر از مورّخان نیز گفته‌اند امام باقر( علیه السلام ) تنها یک دختر به نام ام سلمه داشت[3] که نام دیگر او زینب بود.[4]
طبرسی از دانشمندان قرن ششم، ضمن بیان هر دو قول، معتقد است که گزارش مبتنی بر وجود دو دختر برای امام باقر صحیح‌تر است.[5]
مطمئناً قرائن و شواهدی برای ترجیح یکی از اقوال بر دیگری وجود داشته که ایشان وجود دو دختر جداگانه را ترجیح داده‌اند، اما چون این شواهد به دست ما نرسیده، نمی‌توانیم آن‌را مورد ارزیابی قرار دهیم.
[1]. برای نمونه؛ ر. ک: شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 176، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص 92، بیروت، دار القار، چاپ اوّل، 1422ق؛ ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب( علیه السلام )، ج 4، ص 210، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق؛ طبری، عماد الدین حسن بن على، مناقب الطاهرین، ج 2، ص 632، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ اوّل، 1379ش؛ سبط بن جوزى، تذکرة الخواص، ص 307، قم، منشورات الشریف الرضى، چاپ اوّل، 1418ق.
[2]. فخر رازى، محمّد بن عمر، الشجرة المبارکة، ص 89، قم، مکتبة آیة الله المرعشى النجفى، چاپ دوم، 1419ق.
[3]. شامی، جمال الدین یوسف بن حاتم، الدر النظیم، ص 617، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اوّل، 1420ق؛ شافعی، محمد بن طلحه، مطالب السئول فی مناقب آل الرسول، ص 281، بیروت، البلاغ، چاپ اوّل، 1419ق؛ طبری، محمد بن جریر، دلائل الإمامة، ص 217، قم، بعثت، چاپ اوّل، 1413ق؛ اربلی، على بن عیسى، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج 2، ص 660، قم، رضی، چاپ اوّل، 1421ق.
[4]. طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الورى، ج 1، ص 511، قم، مؤسسه آل البیت( علیه السلام )، چاپ اوّل، 1417ق.
[5]. «و زینب، لأمّ ولد؛ و أمّ سلمة لأم ولد؛ و قیل إنّ لأبى جعفر علیه السّلام لم یکن من الإناث إلّا أمّ سلمة، و أنّ زینب کان اسمها و الأوّل أصحّ»؛ تاج الموالید، ص 92.
T
