" أَفَمَن کَانَ عَلَيٰ بَيّنَةٍ مِّن رَّبِّهِي وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ وَ مِن قَبْلِهِ ي کِتٰبُ مُوسَیٰ إمَامًا وَ رَحْمَةً . . . "
آيا کسي که از جانب پروردگارش دلیل روشنی [ مانند قرآن ] دارد و گواهی [ صادق ] از او در پی ( به دنبال ) اوست و پیش از او کتاب موسی [ تورات ] پیشوا و مایه رحمت بوده است [ دروغ میبافد ] ؟
( سوره هود / 17 )
این آیه در شأن عصمت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است ، اما خداوند برای معرفی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و دلیل راستگو بودنشان دو تعبیر به کار برده است . در تعبیر اول سخن از کسی است که از جانب خدایش بر دلیلی روشن و استوار است و در تعبیر دوم شاهدی برای او مطرح می شود .
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند :
" مراد از " کسي که از جانب پروردگارش دلیل روشنی [ مانند قرآن ] دارد " ، منم و مراد از " گواهی [ صادق ] از او " علی علیه السلام است . " [ 1 ]
امام علي عليه السلام نیز می فرمایند :
" مراد از " کسي که از جانب پروردگارش دلیل روشنی [ مانند قرآن ] دارد " ، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم است و مراد از " گواهی [ صادق ] از او " منم . " [ 2 ]
از زادان نقل شده است که :
" از [ حضرت ] علي عليه السلام شنيدم که می فرمود :
" سوگند به آن که دانه را شکافت و موجودات زنده را آفريد ، اگر مَسندي براي من نهاده شود ، در بين توراتيان به توراتشان و در بين انجيليان به انجيلشان و در بين زبوريان به زبورشان و در بين قرآنيان به قرآنشان داوری می کنم . سوگند به آن که جانم در دست اوست ، هيچ قريشیِ سر تراشيده ای نيست [ 3 ] ، جز آن که آيه ای را که او را به سوی بهشت ميی راند يا به دوزخ ميکشاند ، ميدانم . "
مردي گفت : اي امير مؤمنان ! آيهاي که درباره تو نازل شده ، چيست ؟
فرمود :
" آيه ی " أَفَمَن کَانَ عَلَيٰ بَيّنَةٍ مِّن رَّبِّهِي وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ وَ مِن قَبْلِهِ ي کِتٰبُ مُوسَیٰ إمَامًا وَ رَحْمَة . . . " . پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم " حجّت روشن او " است و من " شاهدی از او " هستم . " [ 4 ] "
در تفسير فرات - به نقل از زيد بن سلام جُعفي - آمده است :
" بر امام باقر عليه السلام وارد شدم و گفتم : خدا خيرت دهد ! خيثمه از تو درباره سخن خدا " أَفَمَن کَانَ عَلَيٰ بَيّنَةٍ مِّن رَّبِّهِي وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ وَ مِن قَبْلِهِ ي کِتٰبُ مُوسَیٰ إمَامًا وَ رَحْمَة . . . " ، نقلي کرد . او به من گفت که شما گفتهايد :
" پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم ، بر حجّتی روشن از جانب پروردگارش است و علی عليه السلام بعد از او ، پيرو او و شاهدی از اوست و اين آيه ، درباره وی نازل شده است . "
امام باقر عليه السلام فرمود:
" سوگند به خدا ، خيثمه درست گفته است و من همينگونه به وی گفتهام . " [ 5 ] "
به نقل از احمد بن عمر حلّال :
" از ابو الحسن عليه السلام ( امام کاظم يا امام رضا عليهما السلام ) درباره سخن خداي عزوجل : " أَفَمَن کَانَ عَلَيٰ بَيّنَةٍ مِّن رَّبِّهِي وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ وَ مِن قَبْلِهِ ي کِتٰبُ مُوسَیٰ إمَامًا وَ رَحْمَة . . . " ، پرسيدم . فرمود :
" امير مؤمنان - که درود خدا بر او باد - شاهد بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بر حجّت روشن از جانب پروردگارش است . " " [ 6 ]
حال این سوال مطرح است که این تعبیر در شان امیرالمومنین آیا در نظر عامه حامل فضیلتی است ؟
فخر رازی در تفسير سخن خدا در آنجا که آورده است : " وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ " این گونه بیان می کند که :
" قول سوم یعنی اين که مراد علی بن ابی طالب عليه السلام ، است ارجح و معنای آن اين است که او در پی آن حجّت روشن است و " از او " ، يعنی اين شاهد از محمّد صلی الله علیه و آله و سلم و جزئی از اوست ، مقصود از اين تعبير ، شرافتدهی به اين گواه است که وی ، جزئی از محمّد صلی الله علیه و آله و سلم است . " [ 7 ]
1 . الدرّ المنثور : جلد 4 صفحه 410 ، کنز العمّال : جلد 2 صفحه 4440 - 4390 / مانند آن در : شواهد التنزيل :جلد صفحه 382 - 365 . ينابيع المودّة : جلد 3 صفحه 366 / دعائم الإسلام جلد 1 صفحه 91 .
2 . تاريخ دمشق ( ترجمة الامام عليّ عليه السلام ) ، تحقيق : محمّد باقر المحمودی جلد 3 صفحه 421.
3 . اصطلاح " جرت عليه المواسی : هر آن که تيغ سلماني بر سرش خورده است "، در واقع يک ضرب المثل است و يکی از دو احتمال ذیل در منشأ پيدايش آن به نظر ميرسد : يا از مراسم عبادی تقصير و حلق در ايّام حج برگرفته شده است و يا از مراسم " عقيقه " براي فرزندان که در بين عرب سابقه ديرينهای داشته است . البته احتمال دوم ، قوی تر است . در هر صورت ، مفهوم از آن در اين جا ، عموم و هر فردی است .
4 . تذکرة الخواصّ : جلد 16 ، تفسير الحبری : جلد 36 صفحه 277 ، تفسير فرات :صفحه 239 - 188. / مانند آن در : مناقب علی بن أب طالب :صفحه 318 - 270 . / تفسير الطبری : جلد 7 جزء 12 صفحه 15 .
5 . تفسير فرات :صفحه 246 - 191 . / مانند آن در : تفسير العياشی : جلد 2 صفحه 142 ، بحار الأنوار : جلد 35 صفحه 388 .
6 . الکافی : جلد 1 صفحه 190 .
7 . تفسير الفخر الرازی : جلد 17 صفحه 290 .
T
