آیا در آیات قرآن به تاریخ و اهمیت تاریخ نویسی اشاره شده است؟

شیعه نیوز:
پرسش
سلام. آیا در آیات قرآن به تاریخ و اهمیت تاریخ نویسی اشاره شده است؟ در صورت مثبت بودن جواب، نام سوره یا سوره ها به همراه شماره آیه یا آیات را بنویسید.
پاسخ اجمالی

نقل بخش‏هاى مهم تاریخ و آگاهى دادن به آن، یکى از شیوه‏هاى تربیتى قرآن است که در مناسبت های متعدد به آن پرداخته است، از جمله مواردی که در قرآن بسیار روی آن تکیه شده سرگذشت پیامبران ( علیه السلام ) است که به برخی از آن اشاره می نماییم:

1. «نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ أَنْباءِ الرُّسُل‏،[i] هر خبرى از اخبار پیامبران را برایت حکایت مى‏کنیم‏.
2. "وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلاً مِنْ قَبْلِکَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنا عَلَیْکَ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَیْک"‏ [ii]پیش از تو پیامبرانى فرستاده‏ایم. داستان بعضى را برایت گفته‏ایم و داستان بعضى را نگفته‏ایم‏.
3. وَ رُسُلاً قَدْ قَصَصْناهُمْ عَلَیْکَ مِنْ قَبْلُ وَ رُسُلاً لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَیْک،‏[iii] و پیامبرانى که پیش از این داستان هاشان را براى تو گفته‏ایم و آنان که داستان هاشان را براى تو نگفته‏ایم‏.
4. لَقَدْ کانَ فی‏ قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِی الْأَلْبابِ ما کانَ حَدیثاً یُفْتَرى‏ وَ لکِنْ تَصْدیقَ الَّذی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ تَفْصیلَ کُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ.[iv] در داستان هایشان خردمندان را عبرتى است. این داستانى برساخته نیست، بلکه تصدیق سخن پیشینیان و تفصیل هر چیزى است و براى آنها که ایمان آورده‏اند هدایت است و رحمت.

[i] هود، 120.

[ii] غافر، 87.

[iii] نساء، 164.

[iv] یوسف، 111.

پاسخ تفصیلی

نقل بخش‏هاى مهم تاریخ و آگاهى دادن به آن، یکى از شیوه‏هاى تربیتى است که قرآن نیز در مناسبت های متعددی به نقل آن پرداخته است، از جمله مواردی که در قرآن بسیار روی آن تکیه شده سرگذشت پیامبران ( علیه السلام ) است؛ زیرا بیان سرگذشت پیامبران ( علیه السلام ) بار تربیتى دارد داستان‏هاى قرآنى، برگزیده‏اى از سرگذشت زندگانى انبیا( علیه السلام ) است.

داستان‏هاى قرآنى هدف دار است، نه وسیله سرگرمى و یا اغفال. در نقل داستان باید آن فرازهایى مورد توجّه قرار گیرد که داراى بار ارزشى است. بهترین داستان آن است که مایه آرامش خاطر باشد. همه داستان‏هاى قرآنى حقیقت دارد و با نوعى برهان و دلیلِ قابل قبول همراه است.[1]

آیات فراوانی در قرآن پیرامون تاریخ و اهمیت آن وجود دارد که به برخی از آن اشاره می نماییم:

1. «نَقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ أَنْباءِ الرُّسُل‏،[2] هر خبرى از اخبار پیامبران را برایت حکایت مى‏کنیم‏.
2. "وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلاً مِنْ قَبْلِکَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنا عَلَیْکَ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَیْک"‏ [3]پیش از تو پیامبرانى فرستاده‏ایم. داستان بعضى را برایت گفته‏ایم و داستان بعضى را نگفته‏ایم‏.
3. وَ رُسُلاً قَدْ قَصَصْناهُمْ عَلَیْکَ مِنْ قَبْلُ وَ رُسُلاً لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَیْک،‏[4] و پیامبرانى که پیش از این داستان هاشان را براى تو گفته‏ایم و آنان که داستان هاشان را براى تو نگفته‏ایم‏.
4. لَقَدْ کانَ فی‏ قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِی الْأَلْبابِ ما کانَ حَدیثاً یُفْتَرى‏ وَ لکِنْ تَصْدیقَ الَّذی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ تَفْصیلَ کُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُدىً وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ.[5] در داستان هایشان خردمندان را عبرتى است. این داستانى برساخته نیست، بلکه تصدیق سخن پیشینیان و تفصیل هر چیزى است و براى آنها که ایمان آورده‏اند هدایت است و رحمت.

و آیات دیگر ... .

البته مشاهده آثار گذشتگان و اقوامى که بر اثر پشت پا زدن به حقایق راه فنا و نابودى را پیمودند، تاثیرش بسیار بیشتر از مطالعه تاریخ آنها در کتاب ها است؛ زیرا این آثار حقیقت را محسوس و قابل لمس مى‏سازد.

شاید به خاطر همین است که جمله انظروا (نگاه کنید) را در آیه »قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ»[6]به کار برده نه" تفکروا" (بیندیشید).[7]

لذا در چندین آیه به مسئله گردش و سیاحت در زمین اشاره شده است.

1-" قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الْمُجْرِمِینَ"[8]، بگو بروید در روى زمین گردش کنید سپس بنگرید عاقبت و سرانجام گناهکاران چگونه بوده است.

2-" قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ"[9] بگو در زمین سیر کنید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را بوجود آورده است.

3-" أَ فَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَتَکُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ یَعْقِلُونَ بِها ..."[10] این آیه مى‏گوید: این جهانگردى معنوى و سیر در ارض قلب انسان را دانا و چشم انسان را بینا و گوش او را شنوا مى‏گرداند، و از خمودى و جمود، رهایى مى‏بخشد.

[1] قرائتى، محسن، تفسیر نور، ج ‏5، ص 398، مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن - تهران، چاپ یازدهم، 1383 ش.

[2] هود، 120.

[3] غافر، 87.

[4] نساء، 164.

[5] یوسف، 111.

[6] انعام، 11.

[7] مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏5، ص 163، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ اول، 1374 ش..

[8] نمل 71.

[9] عنکبوت، 20.

[10] حج، 46.

آیات مرتبط

سوره آل عمران (137) : قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ
سوره الأنعام (11) : قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ
سوره هود (120) : وَكُلًّا نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ ۚ وَجَاءَكَ فِي هَٰذِهِ الْحَقُّ وَمَوْعِظَةٌ وَذِكْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِينَ
سوره يوسف (111) : لَقَدْ كَانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبَابِ ۗ مَا كَانَ حَدِيثًا يُفْتَرَىٰ وَلَٰكِنْ تَصْدِيقَ الَّذِي بَيْنَ يَدَيْهِ وَتَفْصِيلَ كُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ
سوره النحل (36) : وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ ۖ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ ۚ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ
سوره النمل (69) : قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ
سوره العنكبوت (20) : قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ۚ ثُمَّ اللَّهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
سوره الروم (42) : قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلُ ۚ كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُشْرِكِينَ
سوره غافر (78) : وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنَا عَلَيْكَ وَمِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ ۗ وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَنْ يَأْتِيَ بِآيَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ ۚ فَإِذَا جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ قُضِيَ بِالْحَقِّ وَخَسِرَ هُنَالِكَ الْمُبْطِلُونَ

T