شیعه نیوز:
پرسش
مشخصات قاری قرآن از نظر امام صادق ( علیه السلام ) چیست؟
پاسخ اجمالی
امام جعفر صادق ( علیه السلام ) صفات و ویژگی هایی را برای قاری قرآن بیان کرده اند از جمله: ولایت اهل بیت( علیه السلام ) را داشته باشد، قرآن را صحیح بخواند ، از قرآن تأثیر پذیری داشته باشد، هنگام قرائت با وضوء و طهارت باشد ، اهل صداقت و راستی باشد و از تملق و چاپلوسی به دور باشد، در برابر قرآن خضوع و خشوع داشته باشد، به دنبال تحصیل دانش باشد، قرائت او برای کسب و سود جویی نباشد، به آیات و دستورات قرآن عمل کند و در قرائت قرآن اخلاص داشته باشد.
پاسخ تفصیلی
از آن جایی که قرآن کتاب آسمانی و از جانب پروردگار عالم برای هدایت عالمیان فرستاده شده برای استفاده و بهره برداری بیشتر از آن از جانب معصومین و اؤلیاء الله راهنمائی هایی صورت گرفته که ما به مقتضای سؤال به چند روایت از امام صادق ( علیه السلام ) بسنده می نماییم.
1- ولایت اهل بیت:
ولایت، محبت و دوستی اهل بیت در همه عبادات شرط اصلی و اساسی قبولی و پذیرش اعمال از جمله قرائت قرآن است ، طبرسى (ره) از حضرت صادق ( علیه السلام ) نقل کرده که، اهل علم ما هستیم و جاهلان دشمنان ما، و اولوا الالباب شیعیان ما؛ چون علم بى ولایت و دوستى اهل بیت و تلاوت نفعی نمی رساند اگر چه نیکو بخواند[1].
از حسین بن ابى العلا روایت است که امام صادق ( علیه السلام ) فرمود:... چنان چه قارى از شیعیان باشد خداوند او را بدون دغدغه حساب به بهشت می برد، و شفاعتش در باره دوستان از خاندان خود و برادران مؤمنش پذیرفته گردد[2].
2- صحیح خواندن قرآن
. قال اللَّه تعالى: کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ[3] .
امام جعفر صادق ( علیه السلام ) در باره این آیه کریمه فرمود: مراد این است که آیات آن را صحیح مىخوانند و مراعات وقف و وصل و سایر آداب قراءت را مىنمایند. و در معانى آن دقّت مىکنند و به احکام آن عمل مىکنند. و به وعدههاى آن امیدوارند و از وعیدهاى آن مىترسند. از قصّههاى آن عبرت مىگیرند. و به آن چه امر شده در آن مىپذیرند و از آنچه نهى شده در آن باز مىایستند. و به خدا قسم مراد حفظ آیات آن و درس حروف آن نیست و خواندن سورههاى آن و درس ده قسمت و پنج قسمت آن منظور نیست، حروف آن را حفظ مىکنند و حدود آن را ضایع مىکنند. و جز این نیست که مراد تدبّر در آیات آن است و عمل کردن به احکام آن. خداوند مىفرماید: کتابى به سوى تو نازل کردیم که داراى برکت است تا در آیات آن دقت کنند[4].
3- تأثیر پذیری از قرآن
امام صادق ( علیه السلام ) فرمود: بر قارى قرآن شایسته است که چون به آیه رحمت برسد، بهترین
خواسته خود را مسألت کند و چون به آیه عذاب برسد، از آتش دوزخ و عذاب دنیا و آخرت به خدا پناهنده شود[5].
4- با وضوء و طهارت بودن
در حقیقت قرائت قرآن سخن شنیدن از خداوند است و قاری قرآن در محضر خداوند است[6] بنابر این ادب اقتضاء می کند که قاری با طهارت باشد.
حسن بن ابى الحسین دیلمى در کتابش نقل کرده که حضرت صادق ( علیه السلام ) فرمود: قرائت قرآن بهتر از ذکر است و ذکر بهتر از صدقه است و صدقه بهتر از روزه است و روزه سپر آتش است و فرمود: قارى قرآن به عوض هر حرفى در نمازش در صورتى که در حال ایستاده بخواند صد حسنه دارد و در صورتى که نشسته نماز گزارد و در آن قرآن بخواند پنجاه حسنه بابت هر حرفى مىبرد و در غیر نماز اگر با طهارت باشد بابت هر حرفى بیست و پنج حسنه مىبرد و اگر بدون طهارت باشد ده حسنه مىبرد منظور من از حرف این نیست که بگویم «الم» یک حرف است بلکه براى قارى قرآن براى هر حرف یعنى بابت «الف» ده حسنه و بابت حرف «لام» ده حسنه و بابت حرف «میم» ده حسنه و عوض حرف راء ده حسنه مىبرد[7].
5- اهل صداقت و راستی باشد نه تملق و چاپلوسی
از حضرت صادق ( علیه السلام ) نقل شده که پیامبر خدا ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: "مواره این امت زیر حمایت و لطف
خدایند مادامى که قاریانشان نزد فرمانروایان چاپلوسى نکردند و عالمانشان با تبه کاران سازش نکنند، که خوبانشان، به بدان متمایل نشوند، و هر گاه چنین باشند، خداوند لطف خود را از آنان سلب مىکند، بعد ستمگران بر آنها مسلّط مىگردند، و بدترین ستم را بر آنها روا مىدارند پس از آن، بی چارگى و تهى دستى را بر ایشان مقرّر مىکند. هر گاه قارى قرآنى را دیدى که به دربار شاه پناه مىبرد، بدان که او دزد است، و مبادا فریب بخورى! او مىگوید: قصدش رفع ظلم و دفاع از مظلوم است، و این خود فریب شیطان است که از آن دامى ساخته و خواندن قرآن را نردبانى براى هدف شوم خود قرار داده است[8].
6- خضوع و خشوع دربرابر قرآن
امام صادق ( علیه السلام ) مىفرماید که: هر که تلاوت قرآن کند و تلاوت او مقارن خضوع و خشوع نباشد و از تلاوت قرآن او را رقّتى حاصل نشود و ترس الاهى در دل او بهم نرسد، پس حقیقتا که مرتبه و منزلت قرآن را، این قارى،سهل گرفته است و مرتبه صاحب قرآن را حقیر شمرده است ، چنین قارى حتما زیان کار و اهل نقصان روزگار است، زیانى بیّن و واضح.
هم چنین مىفرماید: قارى قرآن در رسیدن به ثواب تلاوت قرآن و رسیدن به فواید آن، محتاج به سه چیز است: یکى: دل خاشع، و دوم: بدن فارغ از شغل ها، سوم:جاى خالى، و هر کدام از این سه خصلت، منشأ فایدهاى است عظیم، و خشوع، سبب گریختن شیطان است.
قال اللَّه تعالى: فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ[9].
چنان که حضرت بارى تعالى در مقام تعلیم آداب قرائت، فرموده است: هر گاه که تلاوت قرآن مىکنى، استعاذه کن و پناه ببر به خداوند متعال، از شیطان رجیم و محروم از رحمت الاهى[10].
امام صادق ( علیه السلام ) فرمود: پس بر شما باد به ملازمت قرآن، سپس فرمود: برخى از مردمند که قرآن می خوانند که گفته شود: فلان کس قارى قرآن است، و برخى قرآن می خوانند براى (سودجوئى) و بدست آوردن دنیا و خیرى در این ها نیست و برخى هستند که قرآن می خوانند تا از آن در نمازشان و در شب و روزشان منتفع شوند[11].
8- عمل کردن به قرآن
طبیعی است همان طور که انتظار می رود قاری قرآن باید عملش به قرآن از دیگران بیشتر باشد و در صورت عمل نکردن و آلوده شدن در لجن زار گناه عقوبت او سخت تر خواهد بود.
حضرت صادق ( علیه السلام ) از پدران بزرگوارش روایت کرده و فرمود: حضرت رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: در روز قیامت دوزخ با سه طایفه گفتگو مىکند، امیر، قارى، ثروتمند، به امیر مىگوید: اى کسى که خدا به او فرمانروایى بخشید و عدالت نورزید او را مىبلعد چنان که مرغ دانه کنجد را مىبلعد، و به قارى مىگوید: اى کسى که پیش مردم خود را آراسته نشان داده و با انجام گناهان با خدا مبارزه کرده است، او را [نیز] مىبلعد و به ثروتمند مىگوید: اى آن که خدا به او دنیاى زیاد و فراوانى از روى لطف عطا کرده و [مؤمن فقیر یا] حقیرى از او قرض خواسته و او جز بخل کردن را نخواسته است، او را [هم] مىبلعد[12].
9- اخلاص در قرائت
یکی از شرایط مهم صحت و قبولی عبادات اخلاص و نیت پاک است هم چنین قاری در قرات قرآن باید با خلوص نیت قرآن را تلاوت کند اما اگر قرآن تلاوت کند تا دیگران خوششان بیاید یا تمرین صوت و ...باشد این نه تنها ارزشی ندارد بلکه جز وزر و وبال چیزی برای او در پی نخواهد داشت.
امام صادق ( علیه السلام ) فرمود: شما را به قرآن سفارش مىکنم. قرآن را بیاموزید، گروهى از مردم قرآن مىآموزند تا بگویند فلانى قارى قرآن است و عدهاى قرآن مىآموزند و مقصود او صدا است تا آن که بگویند فلانى صداى خوشى دارد در این گروه ها خیرى نیست و عدهاى قرآن مىآموزند تا در شب و روز با قرآن باشند و در این اندیشه نیستند که کسى بداند و یا نداند[13].
[1]. وجدانى، جعفر، الفین، - ترجمه وجدانى، ص 827، ناشر، سعدى و محمودى، تهران، چاپ اول.، چنان که در اقوال اهل بیت ( علیه السلام ) وارد شده که روزى امیر المؤمنین ( علیه السلام ) در کوچه کوفه می گذشت و کمیل بن زیاد در خدمت آن حضرت بود قارى در خانه ای آیه ای از قرآن را به بهترین وجه و صوتى می خواند کمیل آهى کشید، گفت کاش من موئى بودم بر بدن این قارى حضرت فرمود: که این آرزو را مکن که سرّ این بر تو ظاهر می شود، تا جنگ نهروان واقع شد و خوارج کشته شدند وقتى که تفحّص می کردند آن حضرت خودش در میان کشتگان می گشت تا هر کدام را به ایشان بنماید براى تسلّى مردمان تا به این قارى رسید فرمود که کمیل را بطلبید، چون آمد فرمود این را می شناسى؟ گفت نه یا امیر المؤمنین فرمود: این همان قارى است که می خواند "أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ" و تو آن روز آرزو کردى، آیا حالا راضى هستى موى بدن او باشى؟ این پلید که تیغ کشد به روى من تا به دست مؤمنان کشته شود، گفت: الحذر، الحذر، بی ولاى ایشان نه علم فایده دارد نه زهد نه تلاوت قرآن مجید.
[2] غفارى، على اکبر، ثواب الاعمال، ص 239، ترجمه غفارى، ناشر، کتاب فروشى صدوق، تهران، چاپ اول.
[3] ص، 29.
[4] طباطبایى، سید عباس، ارشاد القلوب، ترجمه طباطبایى، ص 314، ناشر، جامعه مدرسین، قم، 1376 ش، چاپ پنجم.
[5] بهبودى، محمد باقر، گزیده کافى، ج 2، ص 213، ناشر، مرکز انتشارات علمى و فرهنگى، تهران، 1363 ش، چاپ اول.
[6] گر چه عالم همیشه محضر خداست و همه در همه وقت در محضر خداوند هستیم ولی این یک حضور ویژه و خاصی است.
[7] نائیجى، محمد حسین، آداب راز و نیاز به درگاه بى نیاز، ص 245، ناشر، انتشارات کیا، تهران، 1381 ش، چاپ اول.
[8] عطائى، محمد رضا، مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام، ص 163، ناشر، آستان قدس، مشهد، 1369 ش، چاپ اول.
[9] نحل، 98.
[10] گیلانى، عبد الرزاق، مصباح الشریعة، ترجمه، ص 112 و 113، ناشر، پیام حق، تهران، 1377 ش، چاپ اول.
[11] مصطفوى، سید جواد، اصول کافى، ترجمه، ج 4، ص 410، ناشر، کتاب فروشى علمیه اسلامیه، تهران، چاپ اول.
[12]حجازى، سید مهدى، حجازى، سید على رضا و عیدى خسروشاهى، محمد، درر الأخبار، ص 633، ترجمه، به نقل از خصال صدوق، ناشر، دفتر مطاالعات تاریخ و معارف اسلامى، قم، 1419 ق، چاپ اول.
[13] نائیجى، محمد حسین، آداب راز و نیاز به درگاه بى نیاز، ص 247.
T
