پرسش
قرآن کریم در آیه 106 سوره یوسف مىفرماید: «بیشتر مؤمنان مشرک‌اند» منظور از شرک در این آیه که اکثر مؤمنان گرفتار آن هستند، چیست؟
پاسخ اجمالی
۱. همان‌گونه که می‌دانید، شرک دارای مراتبی است، ممکن است آنهایی که ایمان آورده‌اند چنین تصور کنند که مؤمنان خالصى هستند، ولى معمولاً رگههایى از شرک در افکار، گفتار و یا کردارشان وجود دارد. برای اطلاع بیشتر درباره اقسام و مراتب شرک و کفر پاسخ‌های: 612 و 27147 را مطالعه کنید.
۲. این آیه ناظر به مراتب پایین شرک است؛ یعنی بیشتر مردم با این‌که به خدا، معاد و پیامبران الهی ایمان آورده‌اند، اما در عین حال در مرتبه عمل مشرک‌اند.
امام باقر( علیه السلام ) در تفسیر این آیه شریفه فرمودند: منظور این آیه شرک در اطاعت است، نه شرک در عبادت. گناهانى که مردم مرتکب مىشوند، شرک اطاعت است؛ چرا که در آن اطاعت شیطان مىکنند و به جهت این کار براى خدا شریکى در اطاعت قائل مىشوند.[1]
از امام صادق( علیه السلام ) نیز در تفسیر این آیه سؤال شد که منظور قرآن از این‌که می‌فرماید اکثر مؤمنان مشرک‌اند، چیست؟ امام در پاسخ فرمودند؛ مردم بدون توجه، از شیطان اطاعت می‌کنند و اطاعت از شیطان شرک است.[2]
۳. البته با توجه به این‌که شرک دارای مراتب بسیار خفی یا اخفی است؛ مراتبی از شرک وجود دارد که هیچ منافات با توحید ندارد: «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ( علیه السلام ) إِنَّ الشِّرْکَ أَخْفَى مِنْ دَبِیبِ النَّمْل»؛[3] امام صادق( علیه السلام ) فرمود: شرک در اعمال انسان مخفىتر از حرکت مورچه است.
[1]. «عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى «وَ ما یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلَّا وَ هُمْ مُشْرِکُونَ» قَالَ شِرْکُ طَاعَةٍ وَ لَیْسَ شِرْکَ عِبَادَةٍ- وَ الْمَعَاصِی الَّتِی یَرْتَکِبُونَ شِرْکُ طَاعَةٍ- أَطَاعُوا فِیهَا الشَّیْطَانَ فَأَشْرَکُوا بِاللَّهِ فِی الطَّاعَةِ لِغَیْرِهِ- وَ لَیْسَ بِإِشْرَاکِ عِبَادَةٍ أَنْ یَعْبُدُوا غَیْرَ اللَّه». قمى، على بن ابراهیم، تفسیر قمی، ج 1، ص 358، دار الکتاب، قم، 1367ش.
[2]. «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ما یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلَّا وَ هُمْ مُشْرِکُونَ قَالَ یُطِیعُ الشَّیْطَانَ مِنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُ فَیُشْرِکُ». کلینی، کافی ج 2، ص 397، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
[3]. شیح حر عاملی، وسائل الشیعة، ج 5، ص 99، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول، 1409ق.
آیات مرتبط
سوره يوسف (106) : وَمَا يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلَّا وَهُمْ مُشْرِكُونَ
T
