شیعه نیوز:
پرسش
در جایی خواندم که از قول امام محمد باقر و امام جعفر صادق( علیه السلام ) نوشته بودند که «صله رحم باعث افزایش طول عمر می‌شود»، می‌خواستم بدانم به چه صورت این ممکن می‌گردد؟ قطعاً امامان( علیه السلام ) به‌درستی گفته‌اند ولی می‌خواهم بدانم مکانیسم آن به چه صورتی است؟
پاسخ اجمالی
در متون اسلامى به دو گونه اجل اشاره شده است.[1] قرآن کریم می‌فرماید: «ثُمَّ قَضى أَجَلًا وَ أَجَلٌ مُسَمًّى عِنْدَهُ»؛[2] سپس مدتى مقرر داشت و اجل حتمى نزد او است؛ یعنى انسان یک اجل مبهم دارد[3] و یک اجل مسمى و متعین، که در نزد خدا است و در او تغییرى حاصل نمی‌شود. شاهدش، کلمه «عنده» است. از طرف دیگر «ما عندالله باق»،[4] و این همان اجل محتوم است که در قرآن بدان اشاره شده است: «...هنگامى که اجل آنها فرا رسد، [و فرمان مجازات یا مرگشان صادر شود،] نه ساعتى تأخیر می‌کنند، و نه پیشى می‌گیرند».[5]
اگر این مطالب را به آیه دیگری که می‌فرماید: «خداوند هرچه را بخواهد محو، و هرچه را بخواهد اثبات می‌کند؛ و "امّ الکتاب" [لوح محفوظ] نزد او است!»،[6] ضمیمه کنیم، به دست می‌آوریم که اجل مسمى، همان چیزى است که در «ام الکتاب» نهاده شده و غیر مسمى همان است که در «لوح محو و اثبات» نوشته شده است.
«ام الکتاب» قابل انطباق بر حوادث ثابت در عین است؛ یعنى حوادث از جهت استنادش به اسباب عامه‌اى که از تأثیر، تخلف نمی‌ورزد، و «لوح محو و اثبات»، قابل انطباق است بر حوادث از جهت استنادش به اسباب ناقصه‌اى که چه بسا آن‌را «مقتضیات» می‌نامیم که ممکن است با موانعى همراه گردند و از تأثیر باز داشته شوند؛ لذا گاهى اجل مسمّى و غیر مسمّى با هم موافق‌اند و گاهى مخالف و آن اجلى که واقع می‌شود اجل مسمّى است.[7]
به هر حال، اجل معلق این قابلیت را دارد که به تأخیر بیفتد، و در اثر موانعى از تأثیر باز داشته شود؛ لذا اگر در روایاتى مشاهده می‌کنیم که می‌فرمایند با انجام فلان کار و عمل، عمر آدمى زیاد می‌شود، اشاره بدین نکته دارند که عمل مذکور، مانعى براى تحقق اجل معلق است.
در روایتی می‌خوانیم: «مردمی که به‌واسطه کارهاى خوبشان زندگی می‌کنند، بیشتر از کسانی هستند که به عمر طبیعیشان زندگی می‌کنند و مردمی که به‌واسطه گناهانشان می‌میرند، بیشتر از کسانی هستند که به اجلشان می‌میرند».[8]
گاهى بیان می‌شود که صدقه از اجل معلّق جلوگیرى می‌کند و عمر آدمى را زیاد می‌نماید[9] و گاهی هم گفته می‌شود که صله رحم باعث عمر طولانى می‌شود.[10]
در این گونه موارد مکانیزم دقیق اضافه شدن عمر برای ما معلوم نیست؛ شناخت دقیق آن مربوط به علم و اراده خداوند است؛ خداوند می تواند با روشهای گوناگون به عمر افراد بیفزاید. به عنوان نمونه از وقوع تصادفی که برای او مقدر شده بود جلوگیری کند یا ممکن است در صله رحم با دیدن و ملاقات فامیل انرژی مثبت به انسان وارد شود و این انرژی باعث نشاط و انبساط روحی شده و همین امر باعث طولانی شدن عمر گردد.
[1]. ر.ک: مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 5، ص 139، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[2]. انعام، 2.
[3]. نکره (اجلاً) ابهام را افاده می‌کند.
[4]. نحل، 96: «آنچه نزد خداست باقى و ثابت است».
[5]. یونس، 49.
[6]. رعد، 39.
[7]. ر.ک: طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 7، ص 8 - 10، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
[8]. بحار الانوار ج 5، ص 140.
[9]. ر.ک: «صدقه و دفع نزول بلا»، سؤال 25192.
[10]. ر.ک: «صله رحم با خویشان بد رفتار»، سؤال 1298.
T
