شیعه نیوز:
پرسش
شأن نزول سوره تکاثر چیست؟ و چه ماجرایی منجر بدان شد که خداوند در آیات اول سوره تکاثر، به نکوهش برتری‌جویی بر دیگران بپردازد؟
پاسخ اجمالی
سوره تکاثر در ارتباط با سرزنش گروهى است که برای فخرفروشی نسبت به یکدیگر، به زیادى مال و سرمایه و کثرت جمعیت استناد می‌نمودند. این تفاخر و برتری جویی آنان را از این‌که در باره مسیر زندگى خود بیندیشند بازمی‌داشت و به همین دلیل، بجای تلاش در راه معرفت و شناخت صفات آفریدگار -که به حکم عقل لازم است- و بجای ادای شکر نعمت‌های پروردگار، همت خود را صرف آن می‌کردند که هر یک بر دیگرى اظهار فخر و برتری نماید که مال و ثروت و جمعیت ما زیادتر است.[1]
در ارتباط با شأن نزول این سوره نظریاتی مطرح شده است:
1. این سوره در ارتباط با قبیلهاى از قریش(اولاد عبد مناف بی‌قصى و فرزندان سهم بن عمرو) که به کثرت، و اشراف خود خود افتخار می‌کردند نازل شده است. بنى‌عبد مناف می‌گفتند ما پر جمعیتتر و نیرومندتر و با عزتتر و داراى رجال بیشتر هستیم و بنى‌سهم نیز چنین ادعا نمودند؛ چون پاى به حساب آمدند بنى‌عبد مناف بیشتر بودند؛ زیرا ایشان در جاهلیّت بیشتر از دیگران بودند. این آیه بدین مناسبت نازل شد که «فزون‌گویى و فزون‌جویى مشغولتان کرد تا جایی که به تماشا و دیدار گورها رفتید: «حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقابِرَ»؛ تا آن‌جا که به دیدار قبرها رفتید (و قبور مردگان خود را نیز برشمردید و به آن افتخار کردید).
2. این سوره درباره یهود نازل شد که می‌گفتند ما از فلان طایفه بیشتریم و فلان طایفه از طایفه دیگر، و با همین چیزها سرگرم بودند تا در گمراهى مردند.
3. در شأن طایفهاى از انصار که با یکدیگر تفاخر می‌کردند، نازل شد.[2]
بر اساس تفاسیر گوناگون، زیارت قبور می‌تواند به «برشمردن مردگان به عنوان افتخار» و «فخرفروشی تا هنگام مرگ» تفسیر شود و این دو تفسیر نیز قابل جمع است.
[1]. حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تحقیق، بهبودی، محمد باقر، ج ۱۸، ص ۲۷۴، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول، 1404ق.
[2]. ر. ک: واحدی نیشابوری، اسباب النزول، ترجمه، ذکاوتی قراگزلو، علیرضا، ص 245، تهران، نشر نی، چاپ اول، 1383ش؛ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج 10، ص 811، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
آیات مرتبط
سوره التكاثر (1) : أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ
سوره التكاثر (2) : حَتَّىٰ زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ
T
