به گزارش «شیعه نیوز»، بشر از ابتدای پیداش همواره وجود قدرتی ورای قدرت خود را حس می کرده است و آن را در ذهن خود می پرورانده و آن را خدا می نامید. اما درک عظمت خدا توسط آنها با توجه به میزان تکامل و بینش آنها نسبت به محیط و ... متفاوت بوده است و برای همین منظور با کنکاش در گذشته می بینیم که خدایان بسیاری را تصور می کرده اند که هر یک وظیفه ای دارد برای نگهبانی از این دنیا.
بشر ابتدایی خدا را به گونه ای مانند خود می دانسته که برای مثال نیاز به خواب، غذا و ... دارد ولی تفاوتش با بشر در قدرت خاصی بوده که او داشته است. اما می دانیم که عظمت خدا چیزی ورای این کوته فکری ها می باشد و بعضا در ذهن ما نمی گنجد. اما چگونه بشر می تواند عظمت خدا را درک کند؟ آیا توانایی آن را دارد؟ در ادامه بیشتر به این موضوع و راه های درک وجود خدا را بررسی می کنیم.
خدا کیست؟
با نگاهی به تاریخ زندگی بشر در گذشته های دور و آثاری که از آنها به جای مانده است، متوجه یک وجه مشترک بین آنها می شویم که از همان ابتدا به وجود موجودی قدرتمندتر از خود اعتقاد داشته است که می تواند بشر را کمک کند و یا هر زمان که بشر کاری ناشایست انجام داد او را تنبیه کند. بشر چنین موجود قدرتمندی را خدا می نامید که در طول تاریخ با اسامی مختلفی بیان می شده است و حتی برای رویدادها و پدیده های طبیعی و هر آنچه در طبیعت است، خدایی تعریف می کرده است. برای مثال خدای آب، خدای باد و ... که در همه این موارد برا جلوگیری از خشم خدا برای او قربانی های فراوانی می کردن.
بنابراین این یعنی بشر فطرتا به دنبال خدا و خداجویی بود و همواره کوشیده است خدای خود را بشناسد و او را ببیند و برای این منظور داستان های مختلفی هم وجود که برای مثال فردی برای دیدم خدا به چه مناطقی رفته و با چه موجوداتی نبرد نموده تا لیاقت دیدن خدا و درک عظمت خدا را داشته باشد. بشر ابتدایی در طول مسیر شناخت خدا تا زمانی که به یکتاپرستی روی آورد و ذات مقدس خدا را بشناسد، همانطور که گفته شد یا از راه و رسم چند خدایی و پرستش آنها در زندگی استفاده می کرده است و یا خدای یگانه خویش را در مثال مجسمه ای می ساخته و او را پرستش می کرده است. اما با رشد ذهنی و بالغ شدن او، بشر به این مرتبه از درک رسید که تنها یک خدای واحد وجود دارد که قدرت او ورای تمامی قدرت هاست و همواره ذات کمک و محبت به بشر است.
آیا باید در مورد وجود خدا تفکر کرد؟
متاسفانه در گذشته به دلایل نامعلومی هر زمان که فردی در مورد خدا سخن می گفت و قصد شناخت خدا را داشت و سوالاتی مطرح می کرد، او را کافر می دانستند و پرسش در مورد وجود و عظمت خدا را گناهی بس عظیم می پنداشتند. متاسفانه در جامعه امروزی هم بعضا چنین افرادی وجود دارند و با بیان جملاتی بدون منطق و منبع درست، راه تفکر را می بندند. اما باید گفت برای مثال در دین مبین اسلام نه تنها این امر منع نشده است بلکه همواره یکی از مهمترین راه های تعالی بشر را تفکر در ذات خدا و بررسی نعمت ها و مخلوقات او می دانسته و در آیات بسیاری بر امر تفکر تاکید می کند.
حتی بر اساس روایاتی که از امام علی (علیه السلام) بیان شده است، خداشناسی اولین اصل توحید است، یعنی ابتدای دین شناخت خدا می باشد و حتی در مناجات های بسیاری که وجود دارد از خدا درخواست می کنیم که به ما قدرت و توان فهم عظمت خدا را بدهد تا معرفت بیشتری نسبت به خالق خود داشته باشیم. حتی در اشعار شاعران به نام هم می توان این قضیه را جستجو کرد که اشعار متعددی را در زمینه شناخت خدا سراییده اند. بنابراین باید بشر در مورد خدای خود تحقیق و تفکر کند، زیرا یکی راه های شناخت خود، شناخت خدا می باشد و می بینیم در انتهای مسیر که خدا چقدر با عظمت و توانمند است که موجودی توانمند مانند بشر را خلق کرده است. با درک صفات زیبای خدا و جستجوی آنها در خود می توان به تکامل روحی و معنوی رسید زیرا ذات ما، از وجود خدا نشات می گیرد.
آیا می توان عظمت خدا را درک کرد؟
یکی از سوالات یا موانعی که برخی از افراد جلوی روی خود می بینند این است که تصور می کنند که درک عظمت خدا ممکن نیست. زیرا عقل و علم بشر ناقص است و نمی تواند عظمت خدا را درک کند! باید گفت که هر کس به اندازه توانایی خود می تواند خدا را درک و در این مسیر نیز می تواند راه های مختلفی که باعث می شود خدا را بشناسیم را پیش گیرد. مسلما نمی توان دقیقا ذات وجود حق را شناخت ولی هر کس به اندازه فهم خود می تواند این آگاهی را داشته باشد. فهم فردی مانند عالمان دینی با فهم دانشمندان علمی و مردم عادی کاملا متفاوت است زیرا راه های دسترسی به این شناخت متفاوت است، اما در نهایت همگی به قدرت بی مثال و توانایی او شهادت می دهند و او را قادری مطلق و بسیار رئوف می دانند.
داستانهای بسیاری هم در این زمینه نقل شده است که می توان معروف ترین آنها را داستان حضرت موسی و شعبان نامید که فرد چوپان با زبان ساده خود به نیایش با خدا می پرداخت و حضرت موسی که درک عظیم تری نسبت به او در مورد خدا داشت، او را مواخذه کرد؛ که بعد از آن، از سوی خدا ندا آمد که هر کس به طریقی می تواند من را ستایش کند و فرا بخواند.
در راه شناخت عظمت خدا باید چگونه رفتار کنیم؟
آیا تا به حال به صدای تنفس خود گوش کرده اید؟ با گوش دادن به صدای تنفس خود و دور کردن افکار مزاحم، خواهیم دید آرامشی وجود ما را فرا می گیرد که وصف ناشدنی است. تفکر و تامل در عظمت خدا را می توان به این تنفس که او را از خدای خود داریم را می توان اینگونه بیان کرد که با تفکر در ذات وجود خدا و شناخت او چه آرامشی به ما می دهد. همانگونه که با دم و بازدم نفس می کشیم و آرامش و حیات را به جان خود تزریق می کنیم و این نفس کشیدن گام به گام می باشد، شناخت خدا هم نیازمند گام برداشتن است. باید قدم به قدم در این مسیر پیش برویم و مراحل متعدد را طی کنیم تا عظمت وجود خدا درک کنیم.
برای این درک باید مسیر را مشخص کنیم و در این مسیر باید موارد مختلفی را بیاموزیم و درک کنیم و به کار ببندیم. گاه ممکن است این قدم به قدم پیش رفتن زمان بسیاری را بگیرد و فاصله هر گام تا گام بعدی طولانی شود. اما باید صبور بود و ثبات قدم داشت تا بتوانیم خدا را بشناسیم و عظمت خدا را درک کنیم تا در نهایت به سعادت و کمال در زندگی دنیوی و اخروی خود دست یابیم.
اطلاع از مسیر، اولین گام در شناخت عظمت خدا
حتما شما هم به مسافرت هایی رفته اید و در طول مسیر از شهرها و قسمت های مختلفی بازدید کرده اید تا به مقصد خود رسیده اید. اگر در طول مسیر از جاذبه های مسیر لذت بردید قطعا سفری دلنشین و خاطره انگیزی را برای خود خلق کرده اید و برای همگان توصیف می کنید. حرکت در مسیر شناخت عظمت خدا هم چنین است. یعنی بودن در مسیر و طی کردن آن مهم است نه صرفا رسیدن به مقصد. نمی توان اینگونه تصور کرد که به پایان مسیر می رسیم و خدا را می شناسیم و تمام. زیرا می دانیم که ذات خداوند بی پایان است و این یعنی هر چه ما در این مسیر پیش می رویم انتهایی ندارد پس باید نحوه طی کردن مسیر برای ما مهم باشد نه رسیدن به مقصد چون این امری غیر معقول است.
شاید این پرسش مطرح شود که پس با این وجود نمی شود خدا را شناخت زیرا این مسیر انتهایی ندارد. باید گفت طی کردن این مسیر باعث شناخت خدا می شود نه رسیدن به مقصد. در طول این مسیر خداشناسی، ما به خود شناسی خواهیم رسید و هدف اصلی خدا از خلق ما شناخت خویشتن خویش است و پی بردن به اینکه خداوند ما را صرفا برای عبادت خلق نکرده بلکه خلق کرده تا در کنار او باشیم. پس باید برای دریافت چنین جایگاهی این مسیر را طی کنیم تا به خدا نزدیک شویم.
در عمل خود اخلاص داشته باشید
از زمان کودکی به ما گفته اند که اگر کاری را با جان و دل انجام دهیم، قطعا نتیجه آن را خواهیم دید. بعد از اینکه ما مسیر خود را برای شناخت و درک عظمت خدا تعیین کردیم مهمترین عامل بعد از آن برای شناخت خدا حرکت در این مسیر با خلوص تمام است و اعمالی که انجام می دهیم باید خالصانه باشد یا همان با جان و دل عمل را انجام دهیم و صرفا برای این منظور نباشد که به دیگران نشان دهیم که چه کاری انجام می دهیم. پس در راه شناخت خدا باید خلوص نیت داشت و خدا را به خاطر خویش و خدای خود بشناسیم و نه تحسین دیگران.
در کشف عظمت خدا صبور باشیم و بیاموزیم
یکی از راه های لذت بردن از طول مسیر این است که قدم به قدم و با صبوری پیش برویم و در مسیرمان چیزهای جدید را یاد بگیریم و به کار ببریم. مانند شاگردی که می خواهد مطلبی را یاد بگیرد کاملا باید در این مسیر کنجکاو باشیم و صبوری پیشه کنیم تا بتوانیم به مقصود خود برسیم. رسم شاگردی این است که به استاد خود ایمان کامل داشته باشد تا بتواند مطالبی که به او یاد داده می شود را به خوبی درک کند. این درک درست در نهایت باعث می شود که فرد قدرت پذیرش آموزه های بعدی را بهتر داشته باشد و این مسیر را بهتر و با آگاهی کامل تری طی کند. در راه شناخت عظمت خدا نیازی نیست از همان ابتدا به مکاشفات عمیقی دست زد یا به دنبال کتاب یا استادی خردمند برویم. نگاه به طبیعت و تامل در آنها و نحوه کارکرد آنها خود شالوده ای قوی برای درک وجود خدا می باشد.
غرور و تکبر، آفت خداشناسی
متاسفانه یکی از مواردی که باعث می شود فردی بعد از دستیابی به موقعیت و موفقیت در مرحله ای سریعا آن را از دست بدهد یا به اصطلاح از عرش به فرش سقوط کند، کبر و غروری است که او را فرا می گیرد. نباید زمانی که در راه خداشناسی قدم بر می داریم و اعمالی که در این مسیر انجام می دهیم باعث شود که خود را برتر از دیگران بدانیم و صرفا به خاطر ادای نماز بیشتر یا کمک به دیگران و ... تصور کنیم که برتر هستیم. زیرا همانطور که گفتیم در راه شناخت خدا ما در نهایت به شناخت خود می رسیم و صفات منفی در ذات پاک خدا راهی ندارد و از این رو شخصی که دچار تکبر شود باید بداند که مسیر را به اشتباه رفته و در انجام اعمال خود خلوص نیت نداشته است.
بصیرت خود را بالا ببرید
بصیرت یعنی توانایی تشخیص خوب از بد. باید در این مسیر نسبت به اعمال و رفتار و اخلاق خود به بصیرت برسیم و اگر از ما در مورد اخلاق خوب یا بدمان می پرسند به راحتی توانایی تشخیص و قبول رفتارهای بد خود را داشته باشیم. یکی از راهکارهایی که می توان به بصیرت نائل آمد این است که هر زمان که داریم کاری را انجام دهیم، خود را از دید بالاتری نظاره گر باشیم و به خود مانند شخص دیگری نگاه کنیم و ببینیم کاری یا فکری که در آن زمان داریم انجام می دهیم، درست است و باعث خشنودی خدا می شود یا خیر. بنابراین یکی از راه های رسیدن به درک عظمت خدا بصیرت داشتن است.
چگونه در مسیر بمانیم
تا به اینجا در مورد اینکه مسیرمان را چگونه مشخص کنیم و اینکه باید خلوص نیت و صبوری داشته باشیم صحبت شد. اما بعضا با این موضوع مواجه می شویم که به موفقیتی دست پیدا نکردیم و ما برای این مسیر ساخته نشده ایم. دلایلی بسیاری برای این موضوع وجود دارد که با شناخت و مقابله با آنها می توانیم همچنان در مسیر درک عظمت خدا بمانیم و پیش برویم. در ادامه به این موارد می پردازیم.
تصور اشتباه از نشانه های موفقیت مسیر معنوی
حتما برای شما هم اتفاق افتاده است که افرادی برای شما در مورد رویاهایی صحبت می کنند که برای مثال تصویر، صوت و یا نور الهی را دیده اند و یا با امامان و بزرگان ملاقات داشته اند. در مواقعی که این افراد مسیر خاصی را برای شناخت خدا طی نکرده باشند این یاس به دنبال فردی که در راه شناخت عظمت خدا گام برداشته می آید که در این مسیر موفق نبوده و دلسرد می شود. باید گفت ممکن است شما به عنوان فردی که در این راه گام برداشته اید ممکن است برخی شرایط را فراهم نکرده باشید یا ذاتا در شما وجود ندارد. برای مثال خواب سنگین، دیر خوابیدن و ... از عواملی است که باعث عدم دیدن رویا در شما می شود و یا به یادآوری آنها بسیار سخت می باشد یا به محض بیداری فراموش می شود. پس در این مورد نگرانی به خود راه ندهید.
مسیر درک عظمت خدا را سخت می دانیم
بسیاری از افراد تصور می کنند که در مسیر شناخت عظمت خدا باید تمامی کارها و دلخوشی های خود را کنار بگذارند و ریاضت های بسیاری را متحمل شوند. باید گفت شما به عنوان فردی که در این راه گام نهاده اید تفاوتی که با دیگران دارید در این است که نسبت عالم اطراف خود توجه دارید و تنها تفاوت شما در سطح آگاهی شما از محیط اطراف است و لاغیر. بنابراین باید زندگی معمول خود را داشته باشید با رعایت مباحثی که در این مسیر وجود دارد.
مقایسه می کنیم
حتما شنیده اید که می گویند، اگر می خواهید به موفقیت دست یابید به کسی که بالاتر از شما است نگاه کنید. یا اگر از لحاظ مالی دچار مشکل شده اید به پایین دست خود نگاه بیاندازید. این یک تصور اشتباه است. زیرا هر فردی توانایی خاص خود را دارد و باید با خودش مقایسه شود نه شخص دیگر. مقایسه خود با کسانی که مسیر شناخت عظمت خدا را طی کرده اند و مکاشفاتی انجام داده اند کاری اشتباه است. می توان از تجربیات استفاده کرد ولی مقایسه خود با آنها چیزی جز یاس ندارد.
منبع: بیتوته
