عارف الهی، فقیه صمدانی و مربی نفوس آیت الله حاج میرزا جواد آقای ملکی تبریزی (رضوان الله تعالی علیه) از اعاظم علمای فقه و اصول و اخلاق و حکمت و عرفان عصر اخیر بود.
این محقق ربانی در نجف اشرف در محضر آخوند ملاحسینقلی همدانی به مراحل عالیة عوالم نفس نایل آمد. وی در سال ۱۳۲۰ ه.ق به ایران مراجعت نمود و پس از حدود نه سال سکونت در تبریز، در زمان اوج انقلاب مشروطه به قم مهاجرت کرد و به تدریس فقه و اخلاق مشغول شد.
عنوان درس فقه او «مفاتیح» فیض کاشانی بود. وی دو جلسه تدریس اخلاق یکی در منزل برای خواص و دیگری در مدرسه فیضیه برای عموم نیز داشت. نماز جماعت را در مسجد بالا سر حضرت معصومه(س) و گاهی در مدرسة فیضیه اقامه می‌کرد. امام خمینی(ره) در نماز جماعت ایشان و نیز درس اخلاقی که برای خواص در منزل می‌گفته حاضر می‌شدند.
متن نامه
فدایت شوم …
طریق مطلوب را برای راه معرفت نفس گفته‌اند: چون نفس انسانی تا از عالم مثال خود نگذشته به عالم عقلی نخواهد رسید، و تا به عالم عقلی نرسیده حقیقت معرفت حاصل نبوده و به مطلوب نخواهد رسید.
باید انسان یک مقدار زیاده بر معمول، تقلیل غذا و استراحت کند تا جنبة حیوانیت کمتر، و روحانیت قوت گیرد؛ و میزان آن چنین است که: انسان اولاً روز و شب زیاده از دو مرتبه غذا نخورد حتی تنقل مابین الغذایین نکند. ثانیاً هر وقت غذا می‌خورد باید مثلاً یک ساعت بعد از گرسنگی بخورد، و آن قدر بخورد که تمام سیر نشود.
این در کمّ غذا؛ و اما کیفش باید غیر از آداب معروفه، گوشت زیاد نخورد، به این معنی که شب و روز هر دو نخورد، و در هر هفته دو سه دفعه هر دو را یعنی هم روز و هم شب را ترک کند؛ و یکی هم اگر بتواند للتکیف نخورد، ولامحالة آجیل‌خور نباشد و اگر بتواند روزه‌های سه روز هر ماه را ترک نکند.
و اما [دربارة] تقلیل خواب، شبانه‌روز شش ساعت بخوابد. و البته در حفظ لسان و مجانبت اهل غفلت اهتمام زیاد نماید. اینها در تقلیل حیوانیت کفایت می‌کند.
و اما تقویت روحانیت، اولاً دائماً باید همّ و حزن قلبی به جهت عدم وصول به مطلوب داشته باشد. ثانیاً تا می‌تواند ذکر و فکر را ترک نکند که این دو، جناح سیر آسمان معرفت است.
در ذکر عمده سفارش اذکار صبح و شام، اهمّ آنها که در اخبار وارد شده و اهمّ تعقیبات صلوات و عمده‌تر ذکر وقت خواب که در اخبار مأثور است، لاسیّما متطهّراً در حال ذکر به خواب رود.
و [درباره] شب‌خیزی، زمستان‌ها سه ساعت، تابستان‌ها یک ساعت و نیم. من در سجده «ذکر یونسیّه» خیلی اثرها دیده‌ام یعنی در مداومت آن، که در شبانه روز ترک نشود، هر چه زیادتر انجام دادن اثرش زیادتر، اقلّ اقلّ آن چهارصد مرتبه است. بنده خود هم تجربه کرده‌ام چند نفر هم مدّعی تجربه‌اند. یکی هم تلاوت قرآن که به قصد هدیه به حضرت ختمی‌مرتبت(ص) خوانده شود.
. هزار و یک کلمه، علامه حسن‌زاده آملی، ج ۳، ص ۱۳-۱۱٫
