حضرت ابوطالب، با حضرت عبدالله، پدر پیامبر اکرم علیهم السلام، علاوه بر فرزند حضرت عبدالمطلب بودن، از یک مادر نیز بوده اند.(1) مساله اسلام ابوطالب از قدیم مورد بحث بوده است. نگاهی به تاریخچه این مطلب و قدمت کتب تالیف شده در این موضوع، نشان می دهد که مساله، دیرینه ای طولانی دارد.
بسیاری از محققین براین باورند که منحرف کردن اذهان مسلمین در مورد ایمان ابوطالب، از سوی دستگاه های خلافت صدر اسلام صورت گرفته، طوری که امروزه یکی از مسایل چالشی میان شیعه وسنی، مساله ی ایمان جناب ابوطالب علیه السلام است. دلیل این اقدام، از منظر اهل تحقیق، یا عناد و دشمنی با فرزند ایشان، امیرمومنان علی علیه السلام بوده است و یا تلاش برای یکسان جلوه دادن امیرالمومنین علیه السلام با سایر خلفا که پدرانی مشرک داشته اند. برتری چشمگیر مولا حضرت امیر علیه السلام بر سایرین، موجب گردیده بود تا بکوشند فضیلت و امتیاز داشتن پدری مومن را از ایشان سلب کنند و چنین قلمداد کنند که ابوطالب نیز بر دینی غیر از اسلام از دنیا رفته است. هرچند دامنه ی این تبلیغات مسموم به پدر و مادر گرامی رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نیز کشیده شد، اما در این مجال بنا داریم تا به مناسبت سالگرد ارتحال سید قریش، جناب ابوطالب علیه السلام، به پیراستن این پیرایه از دامان پاک ایشان بپردازیم، باشد که بزرگ منشان نگاهی به محتاجان نمایند، آمین رب العالمین.
با توجه به منابع معتبر موجود، روشن می شود که ابوطالب از خالصین در اسلام و ایمان بوده است ولی به کتمان ایمان می پرداخته تا از این راه به یاری پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم بپردازد. نظیر این امر را می توان در مورد عمار یاسرو پیش از آن اصحاب کهف، بیان کرد که مومن بوده، اما ایمان خود را کتمان می کرده اند. درباره عمار این آیه شریفه نازل شده است: الامن اکره و قلبه مطمئن بالایمان(2)
علمای بسیاری از شیعه و سنی برای اثبات اسلام ایشان و بیان صحیح تاریخ، دست به نگارش زده اند، برای مثال می توان به این کتاب ها اشاره نمود :
کتاب “ایمان ابی طالب“ که به این نام کتب متعددی از نویسندگان مختلف وجود دارد، از جمله؛
احمدبن قاسم از روات شیعی،
ابی علی کوفی از مشایخ اجازه، متوفی 346قمری،
سیدبن طاوس از علمای بزرگ شیعه، متوفی 664قمری.
کتاب “اسنی المطالب فی ایمان ابی طالب” از علامه احمد دحلان مفتی شافعیه (عالم سنی مذهب)،
“اثبات اسلام ابی طالب” از محمد معین حنفی (عالم سنی مذهب )،
“ایمان ابی طالب” از شیخ مفید، متوفی 413 قمری ،
“ابوطالب مومن قریش” از استاد شیخ عبدالله قطیفی و بسیاری کتب دیگر .
همان گونه که روشن شد، برخی علمای اهل سنت هم اسلام ایشان را پذیرفته و برای اثبات آن، کتاب تالیف کرده اند .برخی از دانشمندان اهل سنت که کتاب مستقلی در این زمینه ننوشته اند، به اشکال دیگری از عقیده ی خود در مورد اسلام ابوطالب علیه السلام پرده برداشته اند. به عنوان نمونه به این شعر از دانشمند مشهور، ابن ابی الحدید توجه کنید؛
ولولا ابوطالب و ابـــــنه / لما مثل الدین و شخصا و قاما
فذاک بمکة آوی و حامی / و هذا بیثرب جس الحمـــــاما.(3)
هرگاه ابوطالب و فرزند او نبود / هرگز دین قد راست نمی کرد
وی در مکه پناه داد و حمایت کرد / و فرزند او در یثرب در گرداب های مرگ فرورفت.
اشعار ابوطالب را که به روشنی و صراحت، دلالت بر ایمان ایشان دارد، در “دیوان ابی طالب” بخوانید. ضروری به نظر می رسد که در این مسیر به یکی از ابیات ایشان تصریح کنیم، آنجا که به سران قریش خطاب می کند:
الم تعلموا انا وجدنا محمدا / رسولا کموسی خط فی اول الکتب. (4)
آیا نمی دانید که محمد را مانند موسی پیامبر می دانیم که نام و نشان او در کتاب های آسمانی ذکر شده است؟
حمایت های شجاعانه ایشان از رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم را در کتب معتبر اهل سنت بنگرید، از جمله؛
طبقات ابن سعد(جلد1، صفحه105)، تاریخ طبری(جلد7، صفحه110)، تفسیر ابن کثیر(جلد2، صفحه127)، کشاف زمخشری(جلد1،صفحه448)
کلام جناب ابوطالب پس از پیشنهاد مالی وسوسه انگیز مشرکان قریش به پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم، برای دست برداشتن از دعوت الهی شان، دلیل دیگری بر این مدعاست. ایشان به برادر زاده ی خویش، رسول خدا صلوات الله علیه عرض کردند: به خدا سوگند دست از حمایت تو برنمی دارم، ماموریت خود را به پایان برسان. (5)
وصایای ابوطالب به بازماندگان، مبنی بر تبعیت و حمایت از پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم، برای رستگار شدن را هم در این کتب اهل سنت ملاحظه کنید:
خصایص کبری(جلد1، صفحه87)، سیره حلبیه(جلد1، صفحه372)، اسنی المطالب(صفحه10)، طبقات ابن سعد و …
به عنوان دلیل مهم دیگر می توان به این نکته که امام چهارم حضرت سجاد علیه السلام آن را تبیین کرده اند، اشاره کرد: دستور اسلام این بود که اگر زنی اسلام آورد و شوهرش مشرک بود، پیوند زوجیت میان آنها از بین می رود. فاطمه بنت اسد که از نظر اهل سنت نیز مسلمان بود، تا پایان عمر در زوجیت و همسری حضرت ابوطالب باقی ماند.
ابن ابی الحدید عالم سنی مذهب، از حضرت امام باقر علیه السلام نقل می کند: اگر ایمان ابوطالب را در کفه ای از ترازو گذارند و ایمان سایر مردم را در کفه ای دیگر، ایمان ابوطالب برتری می یابد. (6)
ازحضرت امام رضا علیه السلام منقول است: اگر در ایمان ابوطالب تردید کنی، راه آتش را در پیش گرفته ای. (7)
در زیارت وارث که از معتبرترین نصوص است، به تصریح از شامخ و بلند مرتبه بودن مقام اجداد حضرت سیدالشهدا امام حسین علیه السلام که از جمله آنها حضرت ابوطالب علیه السلام است، سخن به میان آمده است.
در نهایت به عنوان نتیجه ی این گفتار کوتاه باید گفت: دلایل در مورد ایمان حضرت ابوطالب علیه السلام، آن قدر فراوان است که فهرست نگاری آن نیز نیاز به صرف زمانی طولانی دارد. وجود یکی از این دلایل نیز کافی بود تا از نظر علمی به شکلی قاطع ایمان ایشان را اثبات کنیم، اما چون سخن از پاسخ به شبهه است، کوشیدیم تا نمایه ای از این دلایل را عرضه داریم، دلایلی که جای تردیدی در مورد مومن بودن ایشان به مذهب برادرزاده ی گرامی شان، باقی نمی گذارد. امید است کسانی که به این گونه شبهات دامن می زنند، علاجی برای امراض خود بیابند و بیش از این فرصتی را که باید صرف شاگردی در مکتب ایثار و خلوص گردد، نسوزانند.
...................................................
پی نوشت ها:
1- سیره ابن هشام، جلد1، صفحه179
2- سوره نحل، آیه 106
3- شرح نهج البلاغه، جلد14، صفحه84
4- دیوان ابوطالب، صفحه32 و از منابع اهل سنت، سیره ابن هشام، جلد1، صفحه373
5- سیره ابن هشام، جلد1، صفحه 265-266
6- شرح نهج البلاغه، جلد3، صفحه311
7- ایمان ابی طالب، شیخ مفید، صفحه4، ناشر: دارالمفید، للطباعة و النشر و التوزیع ، بیروت، لبنان
