به خانه خدا کعبه، بیت الله الحرام، بیت العتیق و بیت الحرم نیز گفته می شود. دلیل نامگذاری کعبه به بیت الحرام این است که خداوند ورود مشرکان را به این مکان مقدس حرام و ممنوع فرمود. خداوند کعبه و اطراف آن را "حرم" قرار داده یعنی مقدس شمرده و ارتکاب گناه، قتل، شکار، تجاوز به جان و مال مردم، جنگ، دزدی و راهزنی را در آن جایز ندانسته است. حتی وقتی مجرمی به آنجا پناه ببرد کسی حق مؤاخذه او را ندارد.
بیت الله الحرام در شهر مکه قرار دارد و بنا بر آیاتی از قرآن و روایات، نخستین بنا و اولین مسجدی است که بر روی زمین ساخته شده است. در احادیث آمده که در آغاز آفرینش سراسر زمین را آب فرا گرفته بود و نخستین خشکی که آفریده شد زمین زیر کعبه بود که خشکیهای دیگر از آن گسترده شد.
گفته می شود هنگامی که چشمه زمزم زیر پای اسماعیل از دل زمین جوشید، مردم در این منطقه و به سبب آب این چشمه جمع شدند و شهر مکه را تشکیل دادند و ابراهیم پیامبر خدا به فرمان پروردگار دستور یافت ساختمان کعبه را بسازد.
بر اساس روایات، کعبه را ابتدا حضرت آدم ساخت و سپس حضرت ابراهیم به کمک پسرش اسماعیل آن را تعمیر و بازسازی کرد. کعبه در زمان رسول خدا و قبل از بعثت، به دست قریش و با همکاری رسول خدا دوباره بازسازی شد.
واقعه مهمی که در دوران عبدالمطلب، سرپرست و تولیت کعبه، رخ داد، نجات معجزه آسای آن از ویرانی به دست سپاه ابرهه و اصحاب فیل بود. دومین حادثه مهم، تولد امیر مؤمنان علی (ع) در آن بود. مقارن با ظهور اسلام، صدها بت بر روی دیوارها و سقف کعبه بود، اما در روز فتح مکه در رمضان سال هشتم هجری رسول خدا وارد کعبه شد و همه بتها را از بین برد.
ساختمان کعبه به شکل مکعب و دارای چهار ضلع است که به هر ضلع آن رکن گفته می شود و مجموع چهار ضلع ارکان کعبه می گویند که رکنهای آن رکن یمانی، رکن شامی، رکن عراقی و رکن حجرالاسود است.
گفته می شود حضرت اسماعیل برای نخستین بار پرده ای بر کعبه کشید و بعدها قریش نیز چنین کردند و پرده داری، منصبی ویژه برای آنان شد. اکنون نیز آن پرده به صورتی خاص بافته و بر روی کعبه گذاشته می شود. تولیت و مناصب کعبه هنوز باقی است.
