«شیعه نیوز»: اختلال بیش فعالی یا کمبود توجه یک اختلال رشدی است که از اوایل کودکی شروع می‌شود.
از هر ۲۰ استرالیایی حدود یک نفر مبتلا به بیش فعالی( ADHD ) است. این اختلال در پسران شایع‌تر است. این اختلال بر عملکرد اجرایی مغز تأثیر می‌گذارد.
۳ نوع بیش فعالی وجود دارد
- بی توجهی؛ به این معنی است که فرد به راحتی حواس پرت یا بی توجه است، اما بیش فعال یا تکانشی نیست.
- بیش فعالی-تکانشی؛ به این معنی است که فرد دارای علائمی از تکانه و بیش فعالی است.
- ترکیبی؛ به این معنی است که فرد دارای علائمی از جمله بیش فعالی، بی توجهی و تکانشگری است.
علائم بیش فعالی چیست؟
بیش فعالی به دو دسته بی توجهی و بیش فعالی-تکانشی تقسیم می‌شود.
بی توجهی
-عدم توجه به جزئیات، یا اشتباهات سهل انگارانه در کار‌های مدرسه.
-داشتن مشکل در تمرکز در کلاس، مکالمه یا خواندن.
-پرهیز از کار‌هایی که تلاش ذهنی مداوم دارند (به عنوان مثال، تکالیف)
-عدم رعایت دستورالعمل‌ها، تمایل به شروع کار، اما کار پایان نمی‌پذیرد.
-در سازماندهی وظایف، فعالیت‌ها، وسایل یا زمان مشکل دارید.
-به راحتی حواس پرت هستید یا رویاپردازی می‌کنید.
-به نظر نمی‌رسد هنگام صحبت با به حرف افراد گوش کنید.
-فراموشکار بودن در کار‌های روزمره، مانند کار‌های خانه و قرارها.
علائم بیش فعالی-تکانشی
-دویدن یا کوهنوردی در شرایطی که نامناسب است، ترک جایگاه خود در کلاس
-صحبت بی وقفه
-قطع مکالمات، بازی‌ها یا فعالیت‌ها
-قبل از اتمام سوال، پاسخ بدهید.
-مشکل در بازی بی سر و صدا
-مشکل در انتظار نوبت خود
-ترک صندلی در کلاس یا در موقعیت‌های دیگر که باید در انتظار نشست.
-به طور مداوم در حال حرکت هستید.
در تلاش برای بی سر و صدا بازی کردن یا انجام کارها
چه عواملی باعث بیش فعالی می‌شود؟
دلایل دقیقی برای بیش فعالی وجود ندارد اما مطالعات نشان داده است که علائم ADHD به بیولوژی مغز مربوط می‌شود. تصور می‌شود که عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند برای ایجاد تغییر در رشد و عملکرد مغز تأثیر متقابل داشته باشند.
نوروفیزیولوژی: افراد مبتلا به بیش فعالی در آناتومی مغز، فعالیت الکتریکی و متابولیسم تفاوت دارند.
ژنتیک: تحقیقات نشان می‌دهد که بیش فعالی اغلب در خانواده‌ها وجود دارد. محققان در حال حاضر بر روی شناسایی ژن‌هایی که در آن دخیل هستند کار می‌کنند.
مصرف مواد مخدر در دوران بارداری: تحقیقات نشان می‌دهد مصرف سیگار، الکل و کوکائین در دوران بارداری در بروز این عارضه تاثیر دارد.
سرب: برخی از مطالعات نشان داده است که کودکان پیش دبستانی که در معرض سرب (در انواع خاصی از رنگ یا لوله کشی) قرار دارند، خطر بیشتری برای ابتلا به بیش فعالی دارند.
آسیب مغزی: برخی از کودکان مبتلا به آسیب مغزی رفتاری را نشان می‌دهند که شبیه ADHD است. با این حال، اکثر کودکان مبتلا به این عارضه سابقه آسیب مغزی ندارند.
عدم وابستگی زودهنگام: اگرشخصی در دوران کودکی با والدین یا سرپرست خود پیوند برقرار نکرده باشد، می‌تواند دچار بی توجهی و بیش فعالی شود.
تروما در اوایل دوران کودکی: کودکانی که در اوایل کودکی دچار تروما می‌شوند به احتمال زیاد ویژگی‌های سازگار با بیش فعالی از خود نشان می‌دهند اما اکثر کودکان مبتلا به این عارضه، ترومای اولیه کودکی را تجربه نکرده اند. خواب ناچیز در طول شب هم می‌تواند در تمرکز روز بعد مشکل ایجاد کند. تصور می‌شود از هر ۳ کودک مبتلا به بیش فعالی ممکن است یک نفر دچار انسداد مجاری تنفسی در هنگام خواب شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
طبیعی است که کودکان هر از گاهی بی قرار و حواس پرت شوند و تحرک و انرژی زیادی داشته باشند اما اگر کودکی به بیش فعالی مبتلا باشد، مشکلات او در توجه و بیش فعالی به حدی جدی خواهد بود که در یادگیری و روابط اجتماعی تداخل ایجاد می‌کند.
بسیاری از اختلالات رفتاری و رشدی وجود دارد که می‌تواند علائم بیش فعالی را در کودکان خردسال ایجاد کند، بنابراین مهم است که یک ارزیابی مناسب انجام شود. سایر دلایل بی توجهی، تکانشی یا بیش فعالی کودکان مشکلات سلامتی یا عاطفی، مشکلات یادگیری یا کمبود خواب است.
اگر نگران هستید که کودک شما مبتلا به بیش فعالی باشد، اولین قدم مراجعه به پزشک است. تشخیص تنها پس از ارزیابی دقیق رفتار کودک، از جمله مصاحبه با والدین یا مراقبین و مدرسه، قابل انجام است.
بیش فعالی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
معیار‌های روشنی برای تشخیص بیش فعالی وجود دارد. اگر کودک شما حداقل ۶ ماه دارای ۶ علامت یا بیشتر باشد تا حدی که در زندگی روزمره او اختلال ایجاد کند، ممکن است بیش فعالی تشخیص داده شود. تشخیص معمولاً پس از مراجعه از طرف پزشک متخصص اطفال یا روانپزشک کودک انجام می‌شود. برای تشخیص بیش فعالی در بزرگسالی باید مشخص شود که علائم از کودکی آغاز شده است.
بیش فعالی چگونه درمان می‌شود؟
چندین گزینه مختلف برای درمان بیش فعالی وجود دارد که به نیاز‌های خاص هر کودک و خانواده بستگی دارد. درمان ممکن است متخصصان مختلف بهداشتی را شامل شود از جمله پزشک، روانپزشک، متخصص اطفال و روانشناس. والدین و احتمالاً معلمان مدرسه نیز باید به طور فعال در برنامه درمان شرکت کنند.
اولین قدم اغلب استفاده از استراتژی‌های مثبت، فرزند پروری است؛ این روند به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کند. دارو‌های تحریک کننده هم می‌توانند بیش فعالی و تکانشگری را کاهش دهند.
طبق تحقیقات این دارو‌های محرک، ایمن هستند البته دوز‌های مورد استفاده در درمان بیش فعالی اعتیاد آور نیست با این حال، آن‌ها می‌توانند عوارض جانبی مانند از دست دادن اشتها و مشکل در خوابیدن را ایجاد کنند. برای کودکانی که ممکن است عوارض جانبی ناشی از این دارو‌ها را تجربه کنند، دارو‌های غیر محرک نیز موجود است.
درمان‌های روانشناختی، مانند رفتار درمانی، ممکن است به کودک کمک کند تا استراتژی‌ها و مهارت‌هایی را برای یادگیری و کنترل رفتار خود ایجاد کند. مصرف مکمل‌های روغن ماهی برای افزایش میزان امگا ۳ ممکن است برخی از علائم بیش فعالی را در برخی کودکان بهبود بخشد.
برای اکثر افراد، مصرف روغن ماهی بی خطر تلقی می‌شود اما اگر آلرژی به روغن ماهی یا اختلال خونریزی دارید نباید از آن‌ها استفاده کنید. همیشه قبل از مصرف مکمل‌ها با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که مکمل‌ها برای شما مناسب هستند یا خیر.
مراقبت از کودک مبتلا به بیش فعالی
اگر از این کودکان مراقبت می‌کنید، برخی از این نکات می‌تواند به شما کمک کند:
رابطه خوبی برقرار کنید: این به عزت نفس آن‌ها کمک می‌کند و به آن‌ها کمک می‌کند تا همکاری بیشتری داشته باشند.
یک ناظر دقیق شوید: به مواردی که در مدیریت رفتار‌ها کمک می‌کند توجه کرده و راهکار‌هایی برای مدیریت اوضاع در نظر بگیرید.
انرژی مثبت بدهید: این برای همه کودکان به ویژه برای کودکان مبتلا به بیش فعالی مهم است.
عوارض بیش فعالی
کودکان مبتلا به بیش فعالی اغلب مشکلات دیگری مانند تأخیر خفیف زبانی، مهارت‌های حرکتی یا رشد اجتماعی دارند. اگر این عارضه تشخیص داده نشده یا درمان نشده می‌تواند به خودی خود منجر به مشکلاتی شود و این باید در برابر تصمیم به استفاده از روش‌های درمانی متعادل شود.
بیش فعالی در نوجوانی می‌تواند باعث افت تحصیلی، مشکل در رانندگی، مشکل ارتباطی با دوستان، رفتار جنسی پرخطر و سو مصرف مواد شود. افراد ممکن است به سایر موارد از جمله، اضطراب، افسردگی، اختلالات تیک یا سندرم تورت، سو مصرف مواد، اختلالات خواب و اختلالات یادگیری مبتلا شوند.
بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی ممکن است افسردگی یا اضطراب و مشکلات خانوادگی و شغلی را تجربه کنند.
به همه این دلایل، ارزیابی درست و استفاده از راهکار‌ها و روش‌های درمانی برای حمایت بهتر از کودک یا بزرگسال مبتلا به به این عارضه مهم است.