شیعه نیوز: یکی از خلط‌های چهارگانه (اخلاط اربعه) در طب اخلاطی است. به نظر طبیبان سنتی، این خلط طبعی سرد و مرطوب دارد و مصرف زیاد خوراکی‌های سردی بخش، باعث زیاد شدن این خلط در بدن میشود.
بلغمی مزاج‌ها از منظر طب اسلامی:
همان طور که میدانید در بدن همگی ما ۴ خلط (دم، صفرا، بلغم و سودا) موجود است. هر یک از این اخلاط که میزان شان از حد طبیعی بیش‌تر شود می‌گوییم آن خلط غلبه نموده است. غلبه اخلاط مشکلات بسیاری برای بدن ایجاد میکند که این مشکلات می‌توانند خودشان را در اندام‌های مختلف به طرق گوناگون نشان دهند. حال می‌خواهیم بدانیم غلبه بلغم چیست و در هر یک از اندام ما چه مشکلاتی ایجاد میکند؟
بلغم یکی از خلط‌های چهارگانه (اخلاط اربعه) در طب اخلاطی است. به نظر پزشکان سنتی این خلط طبعی سرد و مرطوب دارد و استفاده زیاد خوراکی‌های سردی بخش سبب ازدیاد این خلط در بدن میشود.
میدانید غلبه بلغم چیست که تمامی پزشکان طب سنتی از آن حرف میزنند و منعش میکنند؟ غلبه بلغم مشکلی مزاجی است که متأسفانه در بیش‌تر اشخاص جامعه موجود است. درصورتی که شما هم با وجود اندامی لاغر، شکم بزرگی دارید بدانید که این شکم ناشی از غلبه بلغم است.
افراد بلغمی دچار چاقی شکمی و مقداری هم چاقی از ناحیه پهلو میباشند
بلغم چیست و مشخصات بلغمی‌ها چیست؟
میزان بلغم در انسان سالم یک درصد است و، چون سبک‌تر از سودا و دم است معمولاً حجام در نخستین خونگیری فرد بلغمی شاهد خون شفاف و کم مایه‌ای است، بلغم مانند کشک یا سفیده تخم مرغ بوده و مربوط به سیستم لنفاوی یا سیستم ایمنی است و از جنس آب و سرد و‌تر است، اشخاص بلغمی به دلیل سردی این مزاج دارای رنگ پوستی روشن، بور و یا چه بسا پوست سفید و مو‌های بور یا سفید میباشند.
به طور کلی پوست و مو بهترین و راحت‌ترین راه برای شناخت مزاج اشخاص است و موی تیره و خشن علامت شخصی با مزاج گرم و موی روشن و نازک (لَخت) علامت شخصی با مزاج سرد است. دم و صفرا گرم هستند، سودا و بلغم سرد هستند. اشخاص بلغمی علاوه بر پوست و موی روشن و شفاف دچار چاقی شکمی و قدری هم چاقی از ناحیه پهلو میباشند که البته با تعدیل بلغم خود و روی آوردن به استفاده موادی که گرم و خشک هستند مانند خرما و زیره و اسپند و… می‌توانند از چاق شدن مفرط جلوگیری به عمل آورند و با استفاده ماده‌های مسهل و تخلیه روده و معده از چاقی خود بکاهند.
اشخاص بلغمی اغلب از نفخ معده و سردی سر دل رنج می‌برند که می‌توانند با ترک سردی‌ها و استفاده گرمی جات به سلامت معده و بطور کلی سلامت جسم خود کمک کنند، زیرا بر مبنای طب یونان که طب اسلام هم تا حدودی برگرفته از طب یونان است و قدمتی بالغ بر ۴۰۰۰ سال دارد منشأ تمام بیماری‌ها در معده پنهان است و با تندرستی معده تمام امراضی از بدن دفع خواهد شد. (طب اسلامی، خون+ معده را منشأ تندرستی و بیماری می‌داند) در منبع‌های طب اسلامی از یبوست بعنوان یکی از امراض معده به امّ الامراض تعبیر شده، بنابراین یک پزشک ماهر قبل از این که سفارش به حجامت بعنوان درمان خونی داشته باشد به تجویز مسهل و خالی کردن معده بیمار توجه میکند که در منابع طبی، شیوه‌های قی و تنقیه پیشنهاد شده است.
غلبه بلغم
هنگامی که در فردی خلط بلغم غالب شود زبان به رنگ سفیدی می‌گراید و فرد احساس سرما میکند و در هنگام غلبه بلغم همه یا بعضی از حالات زیر نیز در فرد دیده میشود:
* ترشی دهان
* سفیدی بدن
* پوست شل و آبکی
* زود سفید شدن مو‌ها
* سردی دست و پا
* دیر هضم شدن غذا (توقف زیاد غذا در معده و آروغ زدن ترش)
* خواب آلودگی و زیاد خوابیدن
* جاری شدن آب از دهان در خواب
* رقیق بودن آب بینی (ترشح زیاد بینی)
* فراموشی و کند ذهنی
* کم حواسی
* زیادی دفع ادرار
* سستی و بی حالی
* دفع ادرار با فشار زیاد
* ریزش مو زودتر از موعد مقرر
* درد معده
* قولنج (درد کمر و گردن و شانه‌ها)
* گرفتگی ماهیچه‌های پشت و گردن
* زانو درد و پا درد
* بیماری پارکینسون
* بیماری پیسی
* نقرس
* تنگی نفس
* تپش قلب (به خصوص در هنگام برخاستن از خواب)
* سرفه زیاد
* ضعف مثانه
* لک‌های قهوه‌ای در چشم
بعضی از علائم فوق سریع نمایان میشود و بعضی دیگر در اثر توجه نکردن به خلط غالب و در دراز مدت بروز میکنند.
طبیبان سنتی علت آن را خوردن غذا‌ها و موادی که مزاج سرد دارند، می‌دانند و برای اصلاح و درمان خوردن گوشت گوسفند و شتر، ادویه‌جات، گرمی‌جات و مصرف نکردن سردی‌جات توصیه میکنند.
غذا‌های مضر برای بلغمی مزاج‌ها
غذا‌های لبنیات، سرکه، ترشی و لیته، شور، سیب زمینی، عدس، قارچ، گوشت گاو و گوساله، گوشت سفید (برای رماتیسمی‌ها بد بوده و درد را زیاد میکند)، چای، قهوه، نسکافه، میوه ترش و نرسیده، نارنگی، کیوی، خیار پوست کنده، لیمو شیرین، سوپ جو با زنجبیل روغن نباتی، کره گیاهی، نوشابه، برنج، سوسیس و کالباس و فراورده‌های این چنینی.
غذا‌های مفید برای بلغمی مزاج‌ها
گوشت (شتر، گوسفند، کبوتر، سار، گنجشک)، ادویه جات (هل – دارچین – زنجبیل – زیره- زعفران – زنیان- سیر- موسیر – خردل)، سبزیجات (کرفس – نعناع – ریحان – جعفری – ترخون – مرزه)، کلم، مارچوبه، نخود، گردو هندی، قدومه شیرازی، کدو حلوایی، لیمو ترش، گندم.
زمستان فصل غلبه بلغم است و استفاده سردی‌ها مانند سالاد کاهو، الویه و ماست زیان آور بوده و در صورت استفاده، مسلما باید با مسهل خورده شود.
سرد مزاج‌ها بهتر است همراه غذا ادویه جات، زعفران و یا سرکه شیره استفاده کنند.
زرشک پلو با مرغ، باقالی پلو با ماهی، سالاد الویه و ماکارونی بلغم زا هستند و باید با ادویه جاتی مانند فلفل سیاه، زنجبیل، آویشن یا زعفران استفاده شوند.
تند غذا خوردن موجب تولید بلغم و سودای زیان آور میشود، خوابیدن بعد از غذا باعث افزایش بلغم میشود. وعده ناهار و به ویژه خوابیدن بعد از آن سبب افزایش بلغم میشود.
غلبه بلغم سبب سپیدی مو و موجب آرتروز و رماتیسم در اندام‌های تحتانی میشود، افراط در استفاده سردی‌ها موجب چاقی، کند ذهنی و کاهش اعتماد به نفس و ترس میشود.
درمان غلبه بلغم با نسخه‌های طب سنتی و خانگی
بادکش:
۷ جلسه بادکش برای فرد بلغمی مزاج لازم است تا بلغم او دفع و خونش زیاد شود.
روغن گرم:
در ناحیه‌ای که بلغم تجمع پیدا کرده روغن‌های گرم بمالیم تا این بلغم به اصطلاح پخته و تبدیل به خون شود. بهتر است به مدت ۴۰ شب به سر خود روغن سیاهدانه بمالید.
مصرف این غذا‌ها ممنوع:
اگر بلغمی مزاج هستید غذا‌هایی مانند لبنیات، سرکه، ترشی و لیته، شور، سیب زمینی، عدس، قارچ، چای، قهوه، نسکافه، میوه ترش و نرسیده، نارنگی، کیوی، خیار پوست کنده، لیمو شیرین، سوپ جو با زنجبیل روغن نباتی، کره گیاهی، نوشابه، برنج، سوسیس و کالباس نخورید.
گوشت گاو نخورید:
در مطالب قبلی بهداشت و سلامت نمناک گفتیم که گوشت گاو و گوساله، گوشت سفید (برای رماتیسمی‌ها بد بوده و درد را زیاد میکند) برای افراد بلغمی مزاج مضر و این افراد باید به جای این نوع گوشت‌ها، گوشت (شتر، گوسفند، کبوتر، سار، گنجشک) مصرف نمایند.
این ادویه جات برای دفع بلغم مفیدند:
ادویه جات (هل – دارچین – زنجبیل – زیره- زعفران – زنیان- سیر- موسیر – خردل) برای دفع بلغم مفیدند.
سبزیجات زیر را مصرف نمایید:
سبزیجات (کرفس – نعناع – ریحان – جعفری – ترخون – مرزه) کلم و دیگر مواد غذایی مانند مارچوبه، نخود، گردو هندی، قدومه شیرازی، کدو حلوایی، لیمو ترش، گندم برای افراد بلغمی مفید هستند.
به جای چای نوشیدنی‌های گرمی بخش بنوشید:
به جای چای از نوشیدنی‌های گرمی بخش، دم کرده‌ی دارچین و مقدار کمی زنجبیل استفاده کنید.
چای دارچین و زنجبیل
از ملین‌ها استفاده کنید:
بذر‌های ملین شامل تخم ریحان، تخم شربتی، قدومه شیرازی، خاکشیر و بارهنگ نیز می‌توان استفاده نمایید.
در زمستان غذا‌های سرد استفاده نکنید:
زمستان فصل غلبه بلغم است پس در زمستان مواد غذایی سرد مانند سالاد کاهو، الویه و ماست مصرف نکنید و همراه غذا ادویه جات، زعفران و یا سرکه شیره استفاده کنید. افراط در استفاده سردی‌ها موجب چاقی، کند ذهنی و کاهش اعتماد به نفس و ترس میشود. در صورت استفاده از ماست از مصلح مزاجی آن مانند پونه، نعناع، آویشن، زیره، زنیان و... استفاده شود.
در انتخاب غذا دقت کنید:
زرشک پلو با مرغ، باقالی پلو با ماهی، سالاد الویه و ماکارونی سبب ایجاد بلغم میشوند پس این نوع غذا‌ها را با ادویه جاتی مانند فلفل سیاه، زنجبیل، آویشن یا زعفران استفاده نمایید.
آرام غذا بخورید:
آرام غذا بخورید، زیرا تند غذا خوردن موجب تولید بلغم و سودای زیان آور میشود.
با سویق خشک بلغم را درمان کنید:
امام صادق ع می‌فرماید:سه کف سویق خشک، به صورت ناشتا، بلغم و مره (غلبه صفراء و سودا) را از ریشه خشک میکند طوریکه که انگار اصلا نبود. (الکافی ۶:ص ۳۰۶ ح ۸)
بعد از خوردن غذا نخوابید:
بعد از خوردن غذا نخوابید، زیرا خوابیدن بعد از غذا و به خصوص بعد از خوردن وعده ناهار باعث افزایش بلغم میشود.
عسل بخورید:
افراد بلغمی مزاج بهتر است موقع خواب یک قاشق غذاخوری عسل بخورند.
ورزش کنید و به حمام بروید:
تحرک داشته باشید و روزانه ورزش کنید و یک روز در میان به حمام بروید.
به مدت یک هفته این مواد غذایی را میل کنید:
به مدت یک هفته روزانه ۱۴ عدد پسته بخورید و ۵ وعده در هفته را ارده و شیره انگور مصرف نمایید.
توصیه‌های اسلامی برای درمان مزاج بلغمی و غلبه بلغم
نقل طبرسی از امام صادق ع درباره درمان بلغم:۴ چیز نفع دارند، اما ضرر ندارند. آویشن و نمک زمانیکه باهم جمع (استفاده) میشوند، و زنیان و مغز گردویی که باهم استفاده شوند. آویشن و نمک باد‌ها را طرد میکنند یعنی درد‌ها را از قلب طرد کرده و سُدد را باز میکنند بلغم را میسوزانند. (مکارم الأخلاق:۱۹۱)
امام رضا (علیه السلام) در رساله ذهبیه میفرمایند:
کسی که بخواهد بلغم از بدنش خارج شود باید هر روز ناشتا در صبح یک مثقال از طریفل زرد استفاده کند. (الرساله الذهبیه:۴۲)
وقتی مسواک میزند، بلغم نازل میشود و سبب میشود که بینایی جلا یابد و اگر سرمه بکشد بلغم از بین میرود و موجب خوشبو شدن دهان میشود. (مکارم الاخلاق:۴۷)
رسول اکرم صل الله علیه و آله وسلم میفرمایند:
(آب فاتر، کبد و معده را پاکسازی میکند؛ همچنین بوی بد بدن و دهان را نیز برطرف مینماید. دندان‌های آسیاب را تقویت نموده و بینایی را جلا میبخشد. گناهان را غسل میدهد چه غسل دادنی. عروق به هیجان آمده و مره غلبه کرده را ساکن میکند. بلغم را قطع مینماید، حرارت معده را خاموش میکند و میگرن را میبرد. (الکافی ۴:۱۵۳ ح ۴)
(بهترین خرما، خرمای برنی است که درد و مرض را برده و هیچ گونه عوارضی ندارد. خستگی را از بین میبرد و ضرری برایش نیست. بلغم را از بین میبرد؛ و البته باهر خرمایی که میخورد حسنه و ثوابی نوشته میشود (الکافی ۶:۳۴۵ ح ۵)
زمانیکه شکر نیشکر را دو مرتبه صاف کنند، به طبرزد تبدیل میشود. شکر طبرزد، چون نبات کلوخی شکل است و احتمالا به همین دلیل که میبایست با چیزی، چون قندشکن آن را شکست، به این نوع شکر، طبرزد گویند. امام رضا ع میفرمایند:شکر طبرزد، بلغم را میخورد، آنهم چه خوردنی. (الکافی ۶:۳۳۳ ح ۴)