شیعه نیوز:
پرسش
با سلام؛ لطفا با ارائه منبع بفرمایید آیا متعلق حق فقط انسان است یا سایر مخلوقات از قبیل جمادات، نباتات و حیوانات را نیز شامل می شود؟ به عبارت دیگر آیا از منظر اموزه های اسلامی برای سایر مخلوقات نیز حق تعریف شده است؟ با سپاس فراوان
پاسخ اجمالی
در منابع دینی، روایات فراوانی وجود دارد که از آنها استفاده می شود که متعلق حق فقط انسان ها نیستند، بلکه سایر مخلوقات الاهی نیز حقوقی دارند که باید آنها را رعایت کرد. به عنوان مثال در کتاب "من لا یحضره الفقیه" در قسمتی تحت عنوان "حق الدابة علی صاحبه" (حقوق حیوان بر صاحب آن)، روایاتی ذکر شده است که مشتمل بر حقوق حیوانات بر صاحبانشان می باشد، از باب نمونه در آن جا می خوانیم:
"پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمودند: برای حیوانات بر گردن صاحبشان حقوقی است و آن این که هرگاه که از او پیاده شد به او علف دهد و اگر بر آب گذر کرد به او آب دهد، بیش از طاقتش بر او بار نگذارد، همچنین مافوق توانش او را راه نبرد و هرگز به صورت او نزند؛ زیرا او ذکر خداوند را می گوید. [1]
همچنین در کتاب بحار الانوار، باب "حق الدابة علی صاحبه"، روایاتی در این موضوع آمده است؛ از جمله این روایت:
امام صادق ( علیه السلام ) می فرماید: برای حیوانات بر گردن صاحبشان هفت حق است: 1. بیش از طاقتش بر او بار نگذارد، 2. هرگاه از او پیاده شد به او علف بدهد، 3. اگر بر آب گذشت به او آب بدهد و ... . [2]
بنابر این، با توجه به روایاتی که در باره حقوق مخلوقات دیگر غیر از انسان بیان شده، به دست می آید که متعلق حق فقط انسان نیست، بلکه سایر مخلوقات نیز دارای حقوق اند .
این پرسش پاسخ تفصیلی ندارد.
[1] ر. ک: شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1413 ق.
[2] ر. ک: مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، سال 1404 ق.
T