در حدیثی از امام رضا ( علیه السلام ) این را خواندم (أَنَّهُمْ مَالِکُونَ مَجَازاً لَا حَقِیقَةً لَه‏) معنای این که مردم مالک مجازی هستند یعنی چه؟

شیعه نیوز:
پرسش
در حدیثی از امام رضا ( علیه السلام ) این را خواندم (أَنَّهُمْ مَالِکُونَ مَجَازاً لَا حَقِیقَةً لَه‏) معنای این که مردم مالک مجازی هستند یعنی چه؟
پاسخ اجمالی

تمام هستی و آنچه در آن است، مالک اصلی و حقیقی آن خداوند متعال است، و به قول شاعر:

در حقیقت مالک اصلی خداست

این امانت بهر روزی، دست ماست.

البته، این ملکیت را خداوند در اختیار بشر قرار داده، بدون این که آن را از خود سلب کرده باشد. آیات قرآن و روایاتی که از معصومان ( علیه السلام ) به ما رسیده است، دلالت بر آن دارد که در این فرصت به چند نمونه اشاره می کنیم:

1. "وَ سَخَّرَ لَکُمْ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ جَمیعاً مِنْهُ إِنَّ فی‏ ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُون‏"؛ او آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است؛ همه را از سوى خودش مسخّر شما ساخته در این نشانه‏هاى (مهمّى) است براى کسانى که اندیشه مى‏کنند.[1] که کلمه "سخر لکم" و "جمیعا منه" دلالت بر این دارد که مالکیت واقعی از خداوند است.
2. "وَ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُور"؛ آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است، مال او است و همه کارها، به سوى او باز مى‏گردد (و به فرمان او است).[2]
3. حدیثی که در پرسش آمده در تفسیر آیه خمس بیان شده است. امام رضا ( علیه السلام ) بعد از تلاوت آیه خمس: "وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى‏"؛ بدانید که آنچه (در جنگها) به غنیمت بهره شما مى‏شود ، پنج یک (خمس) آن مخصوص خداست و پیامبر خدا و خویشاوندان او...

فرمود: و از آن جهت چنین کرد تا با رحمت خود بر ما منّت گذارد؛ زیرا مالک جان ها و مال ها و چیزهاى دیگر خود او است که مالکیّت حقیقى دارد، و آنچه در دست مردم است به عاریه نزد آنان است و مردمان به مجاز مالک اند نه به حقیقت، و آنچه مردم به دست مى‏آورند (از راه کسب و کار و بازرگانى و صنعت و ...)، همه، در حقیقت غنیمت است (یعنى مالک خمس آن نیستند و باید بپردازند).[3]

کلام امام رضا ( علیه السلام ) گویای این مطلب است که کسی با پرداخت حقوق الاهی نمی تواند منتی بر خداوند بگذارد که از اموالی که متعلق به من است؛ در راه تو انفاق کردم، بلکه مسئله عکس است و چون خداوند مالک واقعی است، منت برای او است.

4. ابان بن تغلب می گوید: امام صادق ( علیه السلام ) به من فرمود: آیا به نظر تو خداوند به کسانى مال داده است که در نزد او محترم بوده‏اند، و به کسانى که در نزد او احترامى نداشته‏اند نداده است؟ هرگز! بلکه مال، مال خدا است و آن را به امانت نزد کسانى قرار داده است.[4]

این سؤال، پاسخ تفصیلی ندارد.

[1] جاثیة: 13.

[2] آل عمران: 1ش09.

[3] امام رضا ( علیه السلام )، فقه الرضا ( علیه السلام )، ص 293، کنگره امام رضا ( علیه السلام )، مشهد، 1406 ق.

[4] محمد بن مسعود، عیاشی، تفسیر العیاشی، ج 2، ص 13، چاپخانه علمیه، تهران، 1380 ق.

T