شیعه نیوز:
پرسش
حدیثی از امام حسن ( علیه السلام ) خواندم که یک روز که وی به تعدادی از شاگردان در مسجد درس می داد شخص اجنبی وارد شد و امام برخواست تا به وی خوش آمد بگوید. آیا این حدیث معتبر و صحیح است؟ آیا پیامبر و امامان، سنتی برای خوش آمد گویی شاگردان و افراد ناشناس دارند؟
پاسخ اجمالی
در این روایت معتبر آمده: «حَبابَه والبِیّه»، برای تشخیص امامت، سنگریزه ای به صورتِ مُهر کرده از امام علی ( علیه السلام ) داشت. تا این که در زمان امامت امام حسن مجتبی ( علیه السلام ) وقتی نزد آن حضرت آمد، زمانى بود که امام حسن ( علیه السلام ) در مسند امیر المؤمنین علی ( علیه السلام ) نشسته و مردم از او سؤال می کردند. آن حضرت فرمود: اى حبابه والبیه! حبابه گفت: بله، مولاى من؛ امام ( علیه السلام ) فرمود: «آنچه همراه دارى بیاور»، حَبابه آن سنگریزه را به امام ( علیه السلام ) برای مُهر امامت تقدیم کرد. سپس در زمان امامت امام حسین ( علیه السلام ) که آن حضرت در مسجد رسول خدا ( صلی الله علیه و آله وسلم ) بود، حَبابه در مسجد حضور یافت، و امام حسین ( علیه السلام ) او را نزد خود خواند و خوش آمد گفت و سپس حبابه آن سنگ را برای مُهر امامت به آن حضرت تقدیم کرد.
درباره رفتار پیامبر ( صلی الله علیه و آله وسلم ) و ائمه اطهار ( علیه السلام ) با شاگردان و افراد ناشناس روایات و شواهد زیادی – هم در سخنان و هم در سیره عملی - در دست است که الگویی کامل برای اخلاق اجتماعی خواهد بود؛ مانند این که، پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله وسلم ) فرمودند: «نرمی و خوشخوئى کنید نسبت به کسى که (علم و دانش) به او یاد می دهید و براى کسى که از او یاد می گیرید».
همچنین وقتی ابان بن تغلب خدمت امام صادق ( علیه السلام ) رسید، همین که نگاه امام ( علیه السلام ) به او افتاد، دستور داد که بالشی برای او بیاورند و با او مصافحه کردند و او را در آغوش گرفته و خوشامد گفتند.
پاسخ تفصیلی
پاسخ در چند بخش زیر تنظیم شده است:
الف. متن و سند حدیث
در منابع حدیثی، این روایت نقل شده و بنا بر تحقیق، معتبر است. در آن آمده: «حَبابَه والبِیّه» [1] برای تشخیص امامت سنگریزه ای به صورتِ مُهر کرده از امام علی ( علیه السلام ) داشت که آن حضرت برای تشخیص امامتِ پس از خود به حَبابه داده بود که هر کس مُدّعى امامت شد و توانست مانند این سنگ را مُهر کند، او امامی است که باید از او اطاعت کند. تا این که در زمان امامت امام حسن مجتبی ( علیه السلام ) وقتی نزد آن حضرت آمد، زمانى بود که آن حضرت در مسند امیر المؤمنین علی ( علیه السلام ) نشسته و مردم از او سؤال می کردند. آن حضرت فرمود: اى حبابه والبیه! حبابه گفت: بله، مولاى من؛ امام حسن ( علیه السلام ) فرمود: «آنچه همراه دارى بیاور»، حبابه آن سنگریزه را به امام ( علیه السلام ) برای مُهر امامت تقدیم کرد. سپس در زمان امامت امام حسین ( علیه السلام ) که آن حضرت در مسجد رسول خدا ( صلی الله علیه و آله وسلم ) بود، و وقتی حَبابه در مسجد حضور یافت، امام حسین ( علیه السلام ) او را نزد خود خواند و خوش آمد گفت و سپس به او فرمود: «دلیل آنچه تو مى خواهى موجود است، نشانه امامت را مى خواهى؟ حبابه گفت: آرى، اى آقاى من! سپس امام حسین ( علیه السلام ) فرمود: «آنچه با خود دارى بیاور» و حبابه آن سنگ را برای مهر امامت به آن حضرت تقدیم کرد. [2]
ب. رفتار پیامبر ( صلی الله علیه و آله وسلم ) و ائمه اطهار ( علیه السلام ) با شاگردان و افراد ناشناس
درباره رفتار و فروتنی پیامبر ( صلی الله علیه و آله وسلم ) و ائمه اطهار ( علیه السلام ) با شاگردان و افراد ناشناس، روایات و شواهد زیادی – هم در سخنان و هم در سیره عملی - در دست است که الگویی کامل برای اخلاق اجتماعی خواهد بود. مجلس درس و موعظه پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله وسلم ) و امامان معصوم ( علیه السلام )، مجلس علم و وقار و زینت بخش اهل علم بود. مردم نزد آنان جمع می شدند و علم گسترده و حدیث راستین را مى آموختند. هر چند در زمان امامت برخی از امامان ( علیه السلام ) مانند امام حسن مجتبى ( علیه السلام ) و امام حسین ( علیه السلام ) که مصادف با سلطه زورگویانه معاویه و یزید بود، اوضاع و احوال بر آنان بسیار تنگ شد، و جریانهاى روز اجازه نداد تا آنها مانند امام باقر ( علیه السلام ) و امام صادق ( علیه السلام ) مجلس درس و بحث و خطابه به صورت گسترده تشکیل دهند. از این رو، تنها گروهى از خواص با آنان رفت و آمد داشته و گاهى مسائلى در احکام از آن حضرات می پرسیدند که، روایات محدود آن بزرگواران در منابع حدیثی موجود است.
اکنون، درباره شیوه رفتار معصومین ( علیه السلام ) با دیگران از جمله شاگردان و مهمانان و افراد ناشناس، و نیز سفارش آنان به این شیوه، به چند نمونه از روایات بسنده می شود:
«نرمی و خوشخوئى کنید نسبت به کسى که (علم و دانش) به او یاد می دهید و براى کسى که از او یاد می گیرید». [3]
«از اخلاق پیامبران و صدّیقین، خوشرویى به هنگام دیدار و دست دادن به هنگام ملاقات است». [4]
[1] . « حبابه والبیه»، چندین امام معصوم ( علیه السلام ) را درک کرده است و توثیق شده است. ر.ک: حلّی، حسن بن علی بن داود، رجال ابن داود، ص 98، انتشارات دانشگاه تهران، 1383ق؛ حائری مازندرانی، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی احوال الرجال، ج 7، ص 461 و 462، مؤسسه آل البیت ( علیه السلام )، قم، چاپ اول، 1416ق؛ نراقی، میرزا ابوالقاسم بن محمد، شعب المقال فی درجات الرجال، محقق و مصحح: احمدی، محسن، ص 254، کنگره بزرگداشت نراقی (ره)، قم، چاپ دوم، 1422ق.
[2] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 1، ص 346 و 347، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر و آخوندی، محمد، دارالکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
[3] . شهید ثانی، زین الدین بن علی، منیة المرید، محقق و مصحح: مختاری، رضا، ص 193، مکتب الإعلام الإسلامی، قم، چاپ اول، 1409ق.
[4] . ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسى، مجموعة ورّام، ج 1، ص 29، مکتبه فقیه، قم، چاپ اول، 1410ق.
[5] . نجاشی، احمد بن على، رجال النجاشی، ص 11، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، چاپ ششم، 1365ش.
[6] . آل عمران، 23.
[7] . طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، محقق و مصحح: خرسان، محمد باقر، ج 2، ص 454 و 455، نشر مرتضى، مشهد، چاپ اول، 1403ق.
[8] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 46، ص 290 و 291، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
[9] . همان، ج 72، ص 117 و 118.
T