شیعه نیوز:
پرسش
سلام؛ در کتاب مفاتیح الحیاة(ص 70) در مورد سلمان نوشته شده است که او هزینه یک‌سال را از درآمدشان جدا می‌کرد تا درآمد سال بعد فرارسد. لطفاً این‌را توضیح دهید یعنی چی؟ صفحه 71 همان کتاب به نقل از امیرالمومنین( علیه السلام ) نوشته شده است؛ غم سالانه‌ات را بر غم یک روزت تحمیل نکن، به فکر مشکلات همان روزی باش که در آن هستی. لطفاً توضیح دهید جمع بین این دو روایت چگونه می‌باشد؟
پاسخ اجمالی
روایت اول را کلینی در بیان سبک صحیح زندگی، رعایت اعتدال و دوری از افراط و تفریط نقل کرده است.[1]
در این روایت، امام صادق( علیه السلام ) در برخورد با سفیان ثوری که مدعی زهد و تصوف بود، به وی و هم‌فکرانش گوشزد می‌کند که مؤمنان از همه شایسته‌تر به استفاده از نعمت‌‌های خداوند هستند؛ و آنها را از افراط و تفریط در این زمینه باز می‌دارد؛ و از رفتار پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم ) با برخی کسانی که در این زمینه دچار افراط بودند شاهد می‌‌آورد؛ آن‌گاه از زندگی سلمان به عنوان الگوی واقعی زهد و تقوا، نمونه‌ای از رعایت اعتدال را نقل می‌کند که وی هنگام دریافت عطا(حقوق سالیانه)، مخارج حداقلی سالیانه خود را پس‌انداز می‌کرد. در ادامه‌ی روایت، امام می‌فرماید: برخی سلمان را به‌خاطر چنین رویکردی نکوهش کرده و به او گفتند: شما با این همه زهد چرا چنین کاری را انجام می‌دهید؟ با آنکه شاید امروز یا فردا از دنیا بروی؟! سلمان پاسخ داد: شما همان‌گونه که احتمال مرگم را می‌دهید، چگونه امیدی به زنده بودن من ندارید؟! ای گروه نادان! مگر نمی‌دانید انسان اگر هزینه زندگی حداقلی‌‌اش را نداشته و خیالش از این بابت جمع نباشد، سست، ضعیف و بی‌حال می‌شود؛ اما اگر مقداری پس‌انداز داشته باشد، زندگی او از آرامش بیشتری برخوردار خواهد شد؟!
مفاد این روایت منافاتی با روایت دوم ندارد که توصیه می‌کند: «اندوه سال خود را بر اندوه روز خویش بار مکن، که روزى هر روز تو را کفایت مىکند»[2]؛ زیرا روایت اول در ارتباط با داشتن برنامه‌ای برای زندگی، و نوعی آینده‌نگری اقتصادی است که اصل این برنامه‌ریزی با توکل بر خدا، غم و اندوهی را به دنبال ندارد، بلکه قانونی است که عقل و شرع، انسان را ملزم به رعایت آن می‌کنند؛ اما روایت دوم، توصیه به غم و غصه و حرص داشتن نسبت به زندگی آینده و در حقیقت افراط در آینده‌نگری است؛ بنابراین مفاد روایت اول، قانون اولی است که باید برای آینده فکر کرد و تلاش نمود؛ و مفاد روایت دوم احتراز از افراط در این زمینه است.[3]
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 5، ص 65-68، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. «فَلَا تَحْمِلْ هَمَ سَنَتِکَ عَلَى هَمِّ یَوْمِکَ وَ کَفَاکَ کُلَّ یَوْمٍ مَا هُوَ فِیه». ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 386، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413ق.
[3]. ر. ک: 23058
T
