شیعه نیوز:
پرسش
«تعلیق درون سندی» در علم حدیث‌شناسی چیست؟
پاسخ اجمالی
یکی از اصطلاحات کاربردی در علم درایه(حدیث‌شناسی)، «تعلیق» است. تعلیق به معنای «افتادگی در آغاز سند بدون هیچ نشانه‌ای» است.[1]
در همین راستا، افتادگی در سند، به سه صورت است:
الف. افتادگی در ابتدای سند: اگر در یک کتاب حدیثی، افتادگی در ابتدای سند روایت وجود داشت و هیچ نشانه‌ای هم دالّ بر این‌که افتادگی وجود دارد نبود، به آن تعلیق گفته می‌شود.[2]
ب. افتادگی در میان سند که به آن حدیث، منقطع می‌گویند.
ج. افتادگی در انتهای سند که به آن حدیث، مرسل می‌گویند.[3]
گاه این نوع افتادگی در سند، به منظور اختصار در نگارش رخ داده است. نویسندگان کتاب‌ها، برای این‌که متن کتاب طولانی و ملال‌آور نشود، در بسیاری از موارد، به نگارش اختصاری روی می‌آوردند که با این کارشان، علاوه بر تندنویسی، در میزان استفاده از کاغذ و قلم هم صرفه‌جویی می‌شد.[4]
مثلاً سند دو روایت پیاپی ذیل را ملاحظه کنید:[5]
1. محمد بن یعقوب الکلینی رَضِیَ اللهُ عَنْهُ عن أَبی علی الأَشْعَری عن الحسن بن علی الکُوفی عن عَبَّاس بن عَامر عن أَبانِ بن عُثْمانَ عن الفُضَیل بن یَسار عن أَبی جعفر( علیه السلام ) قال:...».
2. و عن علی بن إبراهیم عن أَبیه و عبد الله بن الصَّلْت جَمیعاً عن حَمَّاد بن عیسى عن حریز بْنِ عبد الله عن زُرارة عن أَبی جعفر( علیه السلام ) قال:...».
در سند روایت دوم تعلیق شکل گرفته است؛ چرا که با اعتماد به سند روایت اول، نام «محمد بن یعقوب کلینی» از ابتدای سند دوم حذف شده است. البته چنین تعلیق‌هایی به مُسند بودن روایت ضربه نزده و روایت می‌تواند در صورت ثقه بودن راویان دیگر، از صحت و اعتبار برخوردار باشد.
[1]. حریری، محمد یوسف، فرهنگ اصطلاحات حدیث، ص 27، قم، هجرت، 1381ش.
[2]. غلامعلی، مهدی، سندشناسی احادیث، ص 21 - 22، قم، دارالحدیث.
[3]. ر. ک: «حدیث مرفوع، مرسل، مقطوع و موقوف»، سؤال 10825؛ «تقسیمات حدیث»، سؤال 28261.
[4]. ر.ک: سندشناسی احادیث، ص 21 – 22.
[5]. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج 1، ص 13، قم، مؤسسه آل البیت( علیه السلام )، 1409ق.
T