شیعه نیوز:
پرسش
معنا و مفهوم این حدیث چیست؟: «أحمد بن محمد عن عمر بن عبد العزیز عن محمد بن الفضیل عن الثمالی قال: سمعت أبا جعفر( علیه السلام ) یقول: لا والله لا یکون عالم جاهلا أبدا، عالم بشیء جاهل بشیء، ثم قال: الله أجل و أعز و أعظم و أکرم من أن یفرض طاعة عبد یحجب عنه علم سمائه و أرضه، ثم قال: لا یحجب ذلک عنه». آیا این حدیث از نظر سند صحیح است؟
پاسخ اجمالی
روایاتی وجود دارد که بیان می‌دارد علم آسمان و زمین بر امام معصوم( علیه السلام ) مخفی نیست.[1]
امام باقر( علیه السلام ) فرمود: به خدا قسم؛ کسى که اطاعت او بر مردم واجب باشد، به نیازهاى آنها ناآشنا نیست. سپس فرمود: خداوند، بزرگ و کریمتر از آن است که اطاعت مطلق از شخصى را بر مردم واجب کند که داراى دانش آسمان و زمین نباشد؛ از این‌رو هرگز چیزی را از او پوشیده نمی‌دارد.[2]
منظور از علم آسمان و زمین، اطلاع از چیزهایى که در آن‌جا است؛ از قبیل ستارگان و حرکت آنها و ملائکه و احوال آنها.[3] و یا مراد علمى است که از طرف آسمان نازل مىشود.[4]
اگرچه این روایت، روایتی مجهول است؛[5] اما با توجه به روایاتی که در این زمینه وجود دارد، می‌توان گفت که یکی از عنایات خداوند به امام معصوم( علیه السلام ) علم داشتن به تمام چیزهایی است که لازم است امام( علیه السلام ) از آن اطلاع داشته باشد.
امام صادق( علیه السلام ) در همین زمینه فرمود: «آیا گمان می‌کنید که خدا بر بندهاى منت گذارد و به وسیله او حجت را بر مردم تمام کند، آن‌گاه چیزى از امر خود را از او مخفى بدارد».[6] «خدا بزرگوارتر و مهربان‌تر از آن است که اطاعت شخصى را بر بندگانش واجب کند و سپس خبر آسمان را در هر صبح و شام از او پوشیده دارد.(پس در هر صبح و شام از اخبار آسمانى به کمک الهام و حدیث به امام می‌رساند)».[7]
البته بر اساس برخی روایات دیگر، این یک استعداد ذاتی است که در وجود امامان به ودیعت گذاشته شده است که هرگاه بخواهند در مورد چیزی آگاه شوند، خداوند آنان را آگاه خواهد کرد و به عبارتی آن حضرات در تمام موارد، دانش بالقوه داشته و در موارد نیاز، این دانش به فعلیت می‌رسد.[8]
[1]. ر. ک :« گستردگی علم امامان( علیه السلام )»، 30316؛ « منابع علم امام ( علیه السلام )»، 3024؛ « پیشرفت علم در عصر ظهور امام زمان (عج)»، 18349.
[2]. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد ص، محقق، مصحح، کوچه باغی، محسن بن عباسعلی، ج 1، ص 124، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1404ق.
[3]. ر. ک : «ویژگی‌های آسمان و برتری آن بر زمین از نگاه قرآن»، 32960.
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 26، ص 109 – 110، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، چاپ اول، 1410ق.
[5]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، مصحح، رسولی، سید هاشم، ج 3، ص 134، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
[6]. بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد ص، ج 1، ص 126 – 127.
[7]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 261، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[8]. ر. ک: fa89608
T