شیعه نیوز:
پرسش
گفته شده است، هر کس حال دعا یا زیارت را ندارد، بهتر است که نخواند.(نداشتن حس و حال دعا نه به معنای تنبلی بلکه حال روحی و روانی). آیا این مطلب صحت دارد؟
پاسخ اجمالی
اگر چه انجام اعمال مستحبی؛ مانند نمازهای مستحب(نوافل) یومیه، بویژه نماز شب، دعا و زیارات اهل‌بیت( علیه السلام ) در روایات مورد تأکید قرار گرفته، و نیز اعلام شده است که این دسته از اعمال، کاستی‌های موجود در اعمال واجب ما را برطرف می‌کند، اما لازم است به گونه‌ای عمل شود که انجام آنها از روی رغبت و میل و در نتیجه لذت بخش‌تر باشد و در بیشتر موارد باید از تحمیل آنها بر خویشتن دوری نمود؛ زیرا گاهی انجام عبادات مستحبی که بدون میل باطنی باشد، نه تنها رشد آور نیست، بلکه شاید در نهایت سبب دین‌گریزی شود.
توجه به این نکته نیز ضروری است که انجام مستحبات در صورتی مفید است که ما را از انجام هر آنچه بر ما واجب و لازم است باز ندارد.
امام علی( علیه السلام ) در این‌باره می‌فرماید: «إِذَا أَضَرَّتِ النَّوَافِلُ بِالْفَرَائِضِ فَارْفُضُوهَا»؛[1] اگر انجام اعمال مستحبی سبب ضرر رساندن به امور واجب شود، آنرا ترک نمایید.
و یا در بیان دیگری می‌فرماید: «خَادِعْ نَفْسَکَ فِی الْعِبَادَةِ وَ ارْفُقْ بِهَا وَ لَا تَقْهَرْهَا وَ خُذْ عَفْوَهَا وَ نَشَاطَهَا إِلَّا مَا کَانَ مَکْتُوباً عَلَیْکَ مِنَ الْفَرِیضَةِ فَإِنَّهُ لَا بُدَّ مِنْ قَضَائِهَا وَ تَعَاهُدِهَا عِنْدَ مَحَلِّهَا»؛[2] در بندگى و اطاعت خدا، خودت را فریب بده و اندکی با خود مدارا کن، و به خودت سخت نگیر، و هنگامی که فرصتی داری و بانشاطی به دنبال آن برو، مگر در کارهایی که بر تو واجب است که باید آنها را در وقت مقررش انجام دهى.
البته گفتنی است؛ گاهی سرچشمه بی‌رغبتی نسبت به امور مستحبی، گناهانی است که انجام می‌دهیم که باید تلاش کنیم تا این سرچشمه را خشکانده و میل و رغبت به عبادت را در اندرون خود افزایش دهیم. امام صادق( علیه السلام ) در این‌باره می‌فرماید:
«فردی گناهی انجام می‌دهد و همین گناهش سبب محروم شدن او از نماز شب می‌شود، زیرا تأثیر کردار زشت در انسان، بیش از اثر چاقو در گوشت است».[3]
بنابراین، اگر همواره دچار کسالت و تنبلی در انجام مستحبات بودیم، باید به حساب‌رسی رفتار و کردار خود پرداخته و با دوری از گناهان زمینه نشاط و رغبت در انجام عبادات را در خود ایجاد نماییم.
نکته دیگر این‌که با وجود این اصل کلّی که نباید مستحبات را به صورت مداوم بر خود تحمیل کرد، سزاوار است در مواردی و به صورت تمرینی - حتی اگر نشاطی هم نداریم - به عبادات مستحب بپردازیم، شاید در نهایت در مسیری قرار گیریم که انجام مستحبات برای ما لذّت‌بخش‌تر شود.
شاید بتوان اصرار زیاد پیشوایان دینی بر احیاء و شب‌زنده‌داری در شب‌های قدر - حتی اگر خواب بر چشمان ما غلبه کند - را نیز در همین راستا ارزیابی کرد.
[1]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، محقق، صبحی صالح، ص 525، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[2]. همان، ص 560.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 3، ص 675 قم، دار الحدیث، چاپ اول، 1429ق.
T