شیعه نیوز:
پرسش
در داستان حضرت موسى( علیه السلام ) با حضرت خضر( علیه السلام ) است که حضرت خضر مسائلى را می‌داند که حضرت موسى از آنها مطلع نیست، در صورتى که موسى( علیه السلام ) پیامبر اولوالعزم است و حضرت خضر( علیه السلام ) نیست!
پاسخ اجمالی
اگرچه حضرت موسى( علیه السلام ) از پیامبران اولوالعزم و پیشگامان رسالت بود، ولى تعلیم برخى نکات توسط خضر( علیه السلام ) به ایشان و... نقصانِ مقام علمى آن پیامبر بزرگ محسوب نمی‌شود؛ زیرا:
در اوّلین لحظات ملاقات آنها با یکدیگر، خضر( علیه السلام ) در جوابِ سلام حضرت موسى( علیه السلام ) می‌گوید: «السلام علیک یا عالم بنى اسرائیل».[1] بدین‌گونه به مقام علمى ایشان اذعان و تصریح می‌نماید.
بر اساس برخى روایات، از جمله حدیثى از امام صادق( علیه السلام )؛ حضرت موسى( علیه السلام ) چنین می‌پنداشت که تمامى علوم و دانسته‌ها در الواحِ آسمانى که بر وى نازل شده، وجود دارد و ایشان از همه داناتر است.[2] خداوند متعال، بنابر حکمت و مصلحت خویش اراده نمود، این تصور را برطرف کند؛ از این‌رو چنین مقدر ساخت که در قالب رویدادی معمّاگونه، وی را نسبت به صحیح نبودن این گمانه آگاه نماید.
حضرت خضر( علیه السلام ) نسبت به برخى امور آگاهى داشت، اما مجموع علوم ایشان نسبت به علومِ حضرت موسى( علیه السلام ) کمتر بود و دانش این نبى اولوالعزم از خضر( علیه السلام ) بیشتر است؛ از این‌رو است که امام صادق( علیه السلام )، موسى( علیه السلام ) را از خضر( علیه السلام ) اعلم و آگاه‌تر دانستند.[3]
به دیگر سخن؛ از مجموع آیات و روایات مربوط به داستان موسى و خضر( علیه السلام ) استفاده می‌شود، علومى نزد خضر وجود داشت (معارف و حقایق مربوط به تکوین و زندگى انسان‌ها و...) که بر اساس ولایت و رحمت خاص و مطلقه الهى نصیب او شده بود و این علوم، دخالتى در مسئله رسالت و نبوت موسى( علیه السلام ) نداشت و اعتراض موسى به خضر نیز بر اساس علوم مربوط به ظاهر و شریعت و فروعات دینى بود؛ از این‌رو خداوند متعال بدین وسیله، پیامبر خویش را با برخى علوم غیبى و حقایق پشت پرده آشنا ساخت و به زبان بنده‌اى از بندگان خود(خضر) بیان فرمود.[4]
منشأ علمِ خضر( علیه السلام ) همان منشأ علمِ حضرت موسى( علیه السلام )؛ یعنى تعلیماتِ الهى و ابلاغ از سوى خدا است؛ از این‌رو اگر خضر در برخى مصادیق و امور چیزهایى می‌داند که حضرت موسى( علیه السلام ) از آن مطلع نیست، فضیلتِ مستقلى براى خضر محسوب نمی‌شود، چه این‌که تمام این دانش‌ها از سوى خدا است.
توجه به نکات پیشین، روشنگر این نکته خواهد بود که آموزش بعضى اسرار از سوی خضر به موسى( علیه السلام ) بیش از آن‌که نشان فضیلت و برترى خضر( علیه السلام ) باشد، بیانگر لیاقت ذاتى و شایستگى روحى موسى( علیه السلام ) است تا خداوند او را نسبت به آنچه نمی‌داند، آگاهى دهد. البته دریافت این رحمت خاص و فیض ویژه الهى، نیازمند علل و عوامل (بیرونى و درونى) است، و در خصوص حضرت موسى( علیه السلام )، از راه عامل بیرونى، یعنى خضر تحقق یافت. بدین سبب است که خضر تصریح می‌دارد که آنچه من گفته‌ام، از جانب خود نبوده و اراده خدا بوده که به وسیله من، حقایقى را برایت تبیین نماید.[5]
[1]. فیض کاشانى، ملا محسن، تفسیر الصافى، تحقیق، اعلمی، حسین، ج 3، ص 251، تهران، الصدر، چاپ دوم، 1415ق.
[2]. تفسیر الصافى، ج 3، ص 252.
[3]. تفسیر الصافى، ج 3، ص 252؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 13، ص 303، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[4]. کهف، 65.
[5]. تفسیر الصافى، ج 3، ص 257.
آیات مرتبط
سوره الكهف (66) : قَالَ لَهُ مُوسَىٰ هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلَىٰ أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا
سوره الكهف (68) : وَكَيْفَ تَصْبِرُ عَلَىٰ مَا لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْرًا
سوره الكهف (78) : قَالَ هَٰذَا فِرَاقُ بَيْنِي وَبَيْنِكَ ۚ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأْوِيلِ مَا لَمْ تَسْتَطِعْ عَلَيْهِ صَبْرًا
T