پاسخ اجمالی
آنچه در روایات درباره سلام آمده؛ این است که ابتدای به سلام، کاری مستحب، ولی جواب دادن به آن واجب است.[1] اما چیزی درباره عقوبت جواب ندادن به سلام، در احادیث ذکر نشده است.
ولی در مورد حق الناس، از پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل شده است: «روز قیامت شخصی می‌آید و می‌بیند که کارهای خیرش خیلی زیاد است و خوشحال می‌شود، و می‌گوید: خدایا! این مرد به من ظلم کرده است. در نتیجه خوبی‌های او برداشته می‌شود و به کسی که به او ظلم شده، داده می‌شود و ممکن است کار به جایی برسد که همه حسناتش تمام شود. آن‌گاه آن شخص ظالم نگاه به گناهانش می‌کند و می‌بیند که گناهان شخص مظلوم در نامه اعمال او نوشته شده است و او را به آتش جهنم می‌برند».[2] در باب غیبت از دیگران نیز روایتی به همین مضمون از حضرت رسول( صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل گردیده است.[3]
با توجه به ظاهر این دو روایت؛ چنین فهمیده می‌شود که این حکم مربوط به همه انواع حق الناس می‌باشد. حال اگر پاسخ دادن به سلام را نیز نوعی حق الناس بدانیم، آن‌گاه این حکم شامل آن هم می‌شود؛ یعنی اگر کسی از روی تکبّر یا کینه، جواب سلام مؤمنی را ندهد، چنین عقوبتی در انتظارش خواهد بود.
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج 2، ص 644، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم 1407ق.
[2]. وَ قَالَ أَبُو بَکْرِ بْنُ أَبِی الدُّنْیَا: حَدَّثَنَا ابن أبی شیبة، أخبرنا بَکْرُ بْنُ یُونُسَ بْنِ بُکَیْرٍ، عَنْ مُوسَى بْنِ عَلِیِّ بْنِ رَبَاحٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُنْکَدِرِ، عَنْ جَابِرٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّهُ لَیَأْتِیَ الْعَبْدُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَقَدْ سَرَّتْهُ حَسَنَاتُهُ، فَیَجِیءُ الرَّجُلُ فَیَقُولُ: یَا رَبِّ ظَلَمَنِی هَذَا، فَیُؤْخَذُ مِنْ حسنانه، فَیُجْعَلُ فِی حَسَنَاتِ الَّذِی سَأَلَهُ، فَمَا یَزَالُ کذلک حتى ما یبقى لَهُ حَسَنَةٌ، فَإِذَا جَاءَ مَنْ یَسْأَلُهُ نَظَرَ إِلَى سَیِّئَاتِهِ فَجُعِلَتْ مَعَ سَیِّئَاتِ الرَّجُلِ، فَلَا یزال یستوفی منه حتى یدخل النار»؛ ابن کثیر دمشقی، النهایة فی الفتن و الملاحم، محقق: عبد العزیز، محمد أحمد، ج 2، ص 64، دار الجیل، بیروت، 1408ق.
[3]. شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 147، مطبعة حیدریة، نجف، چاپ اول، بی‌تا.
آیات مرتبط
سوره النساء (86) : وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ حَسِيبًا
T
